Học giỏi hôm nay chưa chắc giỏi mai sau, 3 năng lực cần giúp con rèn trước khi lên cấp 2

Có một thực tế đáng suy ngẫm: Học sinh học giỏi ở tiểu học chưa chắc vẫn giỏi khi lên trung học cơ sở, và học sinh học yếu ở tiểu học cũng có thể “lột xác” trở thành học sinh xuất sắc ở bậc học cao hơn.

Vì vậy, một lời nhắc quan trọng dành cho các bậc bố mẹ rằng thành tích hiện tại không quyết định tương lai, mà nền tảng năng lực là yếu tố then chốt.

Vì thế, thay vì quá chú trọng vào điểm số hay bảng thành tích, bố mẹ nên tập trung bồi dưỡng năng lực học tập và kỹ năng phát triển bản thân cho con. Trước khi con bước vào trung học cơ sở, có ba năng lực cốt lõi bố mẹ nên giúp con rèn luyện vững chắc – đây chính là “vốn liếng” giúp con tự tin và tiến bộ lâu dài trong chặng đường học tập phía trước.

Khả năng đào sâu kiến thức

Nhiều phụ huynh cho rằng chỉ cần con hoàn thành bài tập đúng hạn là đã đủ. Nhưng thực tế, bài tập về nhà chỉ là phần cơ bản dành cho số đông. Nếu muốn con thực sự nổi bật và phát triển tư duy vượt trội, không thể chỉ dừng lại ở việc “làm cho xong”.

Sự khác biệt giữa một “ngôi sao học tập thực thụ” và một “đứa trẻ ngoan ngoãn” nằm ở chỗ:

Một bên chủ động đắm mình trong việc học, tò mò, khám phá, và tìm niềm vui trong tri thức.

Còn bên kia chỉ học để hoàn thành nhiệm vụ, học cho có, học để được khen.

Khi bố mẹ thấy con cau mày suy nghĩ trước một bài toán, ghi nguệch ngoạc công thức ra giấy – đó là lúc con đang thật sự “động não”. Hay khi bố mẹ gọi mà con không đáp vì đang mải mê đọc sách – đó là lúc chìm sâu trong “dòng chảy học tập”.

Khả năng “lặn sâu” vào một hoạt động – còn gọi là trạng thái dòng chảy (flow) – chính là nền tảng của tư duy sâu sắc và học tập hiệu quả.

Vì vậy, thay vì chỉ giám sát con “hoàn thành bài”, bố mẹ hãy chú ý tránh những sai lầm thường gặp trong việc giúp con học ở nhà, tập trung bồi dưỡng khả năng tập trung, tự học và hứng thú thật sự với việc học.

Đột ngột quát mắng hay liên tục nhắc nhở

Nhiều bố mẹ có thói quen nhắc con không ngừng khi thấy con ngồi học mà lơ đãng “Con làm gì đấy? Mau viết đi! Lại mơ mộng nữa à?”

Thế nhưng, không phải lúc nào im lặng cũng là mất tập trung. Nhiều bài toán hay bài tập tư duy, đặc biệt từ lớp 3 trở đi, đòi hỏi trẻ phải dừng lại suy nghĩ, tưởng tượng và phân tích vấn đề trong đầu.

Nếu bố mẹ quá nóng vội hoặc ngắt quãng dòng suy nghĩ của con, trẻ sẽ rất khó đi vào trạng thái tập trung sâu, trạng thái mà con đang thật sự “làm việc” với bộ não của mình.

Áp lực từ ánh nhìn và lời la mắng

Cũng có những phụ huynh luôn “trực chiến” bên bàn học, dõi theo từng dòng chữ con viết. Chỉ cần sai chính tả hay trả lời nhầm là lập tức bị nhắc, bị mắng.

Thái độ giám sát chặt chẽ này, dù xuất phát từ trách nhiệm và mong muốn tốt, lại khiến trẻ căng thẳng, mất tự tin và sợ sai. Dần dần, khả năng tập trung giảm đi, vì con học trong tâm thế sợ bị chê thay vì muốn hiểu bài.

Điều con cần không phải là ánh nhìn soi xét, mà là niềm tin và không gian yên tĩnh để tập trung.

Có thói quen đọc và hiểu sâu

Nhiều phụ huynh có thói quen tìm “sách hay cho trẻ” trên mạng, rồi mua về hàng chồng sách với hy vọng con sẽ thích. Nhưng rồi thất vọng khi thấy con chẳng mấy hứng thú, thậm chí bỏ sách sang một bên.

Thực tế, sách hay nhất không phải là sách được nhiều người khuyên đọc, mà là sách khiến con thực sự muốn mở ra.

Bố mẹ nên chú ý xem cuốn đó có khiến con tò mò, phù hợp với sở thích và độ tuổi hay không. Nhờ vậy, tủ sách của con sẽ đa dạng: truyện tranh, sách bách khoa, truyện lịch sử, danh nhân, truyện trinh thám, khoa học, thần thoại, thậm chí cả sách tài chính cơ bản – con đều say mê khám phá.

Khi được tự do tiếp xúc với nhiều thể loại, não bộ trẻ hấp thụ tri thức phong phú như miếng bọt biển. Chính độ rộng của việc đọc sẽ dần hình thành chiều sâu tư duy và khả năng phân tích.

Bước vào bậc trung học, trẻ có kỹ năng đọc hiểu tốt sẽ dễ dàng hơn khi phân tích dữ liệu lịch sử, hiểu bản chất câu hỏi trong các môn khoa học, và viết luận logic, mạch lạc.

Để nuôi dưỡng thói quen đọc, bố mẹ có thể bắt đầu từ những việc nhỏ nhưng hiệu quả:

Giữ nhiều sách trong nhà

Khi sách hiện diện khắp nơi, trẻ sẽ tự nhiên cầm lên đọc mà không cần ai nhắc. 

Đưa con đến thư viện thường xuyên

Hãy để con tự do chọn sách mà mình hứng thú, thay vì gợi ý những cuốn “bố mẹ nghĩ là hay”. Khi trẻ cảm thấy mình có quyền lựa chọn, niềm vui đọc sẽ đến tự nhiên.

Khi việc đọc trở thành thói quen tự thân, không phải nhiệm vụ, đó chính là lúc tri thức bắt đầu bén rễ trong tâm hồn con.

Học tập có phương pháp và có kế hoạch 

Nếu trẻ có một lịch trình học tập rõ ràng mỗi ngày – từ bài tập, thể dục đến thời gian đọc sách, bố mẹ không cần quá lo lắng về việc con sẽ học trước hay sau, vì mọi thứ đã được sắp xếp hợp lý.

Tập thể dục một giờ mỗi ngày

Mỗi ngày, trẻ dành một giờ cho vận động, dù là ra công viên hít xà hay trượt patin quanh khu phố. Việc duy trì vận động giúp trẻ khỏe mạnh, tinh thần minh mẫn, tăng khả năng tập trung khi học.

Hoàn thành bài tập trước bữa tối

Khi trẻ về nhà, ăn bữa tối vừa xong thì bài tập cũng hoàn tất. Trẻ học được cách phân bổ thời gian hợp lý, biết rằng khi hoàn thành sớm, buổi tối sẽ là khoảng thời gian thoải mái để nghỉ ngơi hoặc đọc sách.

Thời gian đọc sâu 

Trẻ thích đọc sách trong im lặng, tập trung nhìn vào trang sách, tưởng tượng hình ảnh, nhân vật, và mạch truyện trong đầu. Đọc sâu giúp trẻ tư duy và phản chiếu, khác với việc chỉ đọc to để ghi nhớ. Chính khả năng đọc sâu này khiến trẻ hiểu vấn đề nhanh và học hiệu quả hơn.

Những đứa trẻ thiếu tổ chức thường dễ quên, dễ rối và căng thẳng khi khối lượng công việc tăng. Ngược lại, trẻ biết sắp xếp thời gian sẽ luôn chủ động, bình tĩnh và đạt hiệu quả học tập cao hơn.

Bố mẹ nên làm gì để giúp con hình thành thói quen này?

Khuyến khích trẻ tự lên kế hoạch sau giờ học: Hãy để trẻ chủ động sắp xếp thời gian cho từng việc, làm bài, chơi, đọc, nghỉ. Khi có quyền tự quyết, trẻ sẽ cảm thấy mình có trách nhiệm hơn với thời gian của chính mình.

Để trẻ tự lập danh sách bài tập về nhà: Thay vì bố mẹ sắp xếp hộ, hãy để trẻ tự liệt kê, chọn thứ tự ưu tiên và đánh dấu hoàn thành.

Cách này giúp trẻ phát triển kỹ năng quản lý thời gian và tư duy hệ thống, những kỹ năng quan trọng cho tương lai.

Sáu năm tiểu học là giai đoạn gieo hạt, không phải gặt hái. Nếu hiện tại trẻ đã biết lên kế hoạch, sắp xếp thời gian, và tự giác học tập, có nghĩa bố mẹ đã gieo mầm cho một tương lai học tập xuất sắc. Còn nếu chưa, đừng vội lo lắng, bố mẹ bắt đầu hướng dẫn và kiên trì cùng trẻ.