Trẻ thông minh nhưng sống “ảo” đang âm thầm gây hại, 3 cách bố mẹ cứu lại trí nhớ và tư duy cho con

Trong thời đại Internet, chúng ta dễ rơi vào cái bẫy tiếp nhận thông tin thụ động, chỉ xem, nghe, lướt nhưng ít khi suy nghĩ, phân tích hay phản biện. Khi điều đó diễn ra thường xuyên, khả năng tư duy chủ động dần bị bào mòn, đặc biệt ở trẻ em, bộ não còn đang trong giai đoạn phát triển.

Sự cứng nhắc trong nhận thức và suy giảm khả năng tư duy sâu do đắm chìm quá lâu trong thế giới ảo có thể xem như một dạng “thoái hóa não bộ hiện đại.”

Ngày nay, không ít trẻ dành hàng giờ mỗi ngày để lướt điện thoại, xem video ngắn, chơi game, trong khi thế giới thực bị bỏ quên. Sự tha hóa thầm lặng của não bộ khiến trẻ đánh mất môi trường phát triển lành mạnh, làm giảm khả năng tập trung, sáng tạo và tư duy phản biện.

Dần dần, đứa trẻ trở nên xa rời thực tế. Trẻ không còn hiểu rằng học tập cần nỗ lực, rằng cuộc sống không chỉ toàn niềm vui tức thời. Trẻ có thể nhầm lẫn giữa “câu chuyện” được dựng lên trên mạng với “cuộc sống” thật ngoài đời. Và nếu tình trạng ấy kéo dài, “não bộ ảo” sẽ từng ngày ăn mòn năng lực sống thật, khiến tương lai con bị tổn thương trước khi kịp nhận ra.

Biểu hiện trẻ đang suy giảm não bộ, khó ghi nhớ, học tập kém 

Bố mẹ có thể đánh giá dựa trên ba khía cạnh sau.

Trẻ có năng lực tổng thể, kỹ năng xã hội kém

Nhiều trẻ đạt điểm số cao, đứng đầu lớp, nhưng nếu quan sát kỹ hơn, dễ nhận ra sự hạn chế rõ rệt trong năng lực sống thực tế. Ngoài khả năng làm bài kiểm tra hay giải quyết những bài toán được giao, các em hầu như thiếu kỹ năng cơ bản để thích nghi với đời sống hàng ngày.

Chẳng hạn, trẻ không biết sắp xếp cặp sách hay gọn gàng phòng học, quần áo, tất, thậm chí đồ lót cũng phải nhờ bố mẹ giặt. Khi giao tiếp, trẻ lúng túng trong diễn đạt, dễ nổi nóng hoặc mâu thuẫn với bạn bè vì những chuyện vụn vặt.

Đối mặt với những tình huống nhỏ trong đời sống, như làm đổ nước, quên mang chìa khóa, hay không tìm thấy đồ dùng phản ứng đầu tiên là gọi điện cầu cứu bố mẹ, thay vì tự tìm cách giải quyết.

Những biểu hiện ấy cho thấy trẻ thiếu khả năng tự lập, tư duy phản ứng và quản lý cảm xúc. Dù có điểm số xuất sắc, trẻ vẫn khó đạt được thành công bền vững trong xã hội, nơi yêu cầu trẻ không chỉ biết học giỏi, mà còn phải biết sống giỏi.

Nếu không được rèn luyện sớm, trẻ có thể lớn lên với tấm bằng đẹp, nhưng không biết tự chăm lo cho chính mình trong bữa ăn, giấc ngủ đến cách ứng xử giữa đời thường.

Trẻ có năng lực tổng thể, kỹ năng xã hội kém.

Trẻ có tư duy cứng nhắc không muốn chấp nhận những quan điểm khác biệt

Biểu hiện thứ hai là trẻ thường có lối suy nghĩ theo khuôn mẫu. Ví dụ, khi tiếp nhận một thông tin nào đó từ các video ngắn hoặc phim truyền hình, trẻ thấy khó thay đổi suy nghĩ, ngay cả khi quan điểm đó không phù hợp với thực tế.

Ví dụ, một số trẻ quan niệm "ngoại hình là công lý" và nghĩ rằng nếu không xinh đẹp, dù cố gắng thế nào cũng vô ích.

Cách suy nghĩ cứng nhắc này có thể khiến trẻ từ chối xem xét những khả năng nằm ngoài "khuôn mẫu" và dần mất đi khả năng nhìn nhận vấn đề một cách biện chứng.

Cảm xúc của trẻ thay đổi bất thường

Trẻ em "suy giảm trí tuệ" thường khó bình tĩnh phân tích vấn đề. Các em dễ mất kiên nhẫn và tức giận vì những chuyện nhỏ nhặt, thường thiếu lý trí và bốc đồng.

Đằng sau điều này thực chất là sự suy giảm khả năng phán đoán nhận thức, bởi khi trẻ tiếp nhận nội dung ảo trong một thời gian dài đã quen với logic "đen trắng" và "thỏa mãn tức thời".

Khi thực tế không đáp ứng được kỳ vọng- ví dụ, nếu bố mẹ cấm trẻ sử dụng điện thoại hoặc không đạt giải nhất trong kỳ thi, trở nên bất ổn về mặt cảm xúc, cáu kỉnh, nổi loạn...

Nhiều trẻ thậm chí còn cảm thấy "không ai hiểu mình", trở nên xa cách bố mẹ.

Trẻ dễ chìm đắm trong thế giới ảo, xa rời thực tế.

Nếu nhận thấy trẻ khó ghi nhớ, học tập kém bố mẹ làm thế nào để cải thiện? 

Thanh lọc môi trường sống của trẻ

Giống như câu chuyện “Mẹ Mạnh Tử ba lần dời nhà” để tìm môi trường thích hợp cho con, bố mẹ ngày nay cũng cần có sự dũng cảm và sáng suốt tương tự khi nuôi dạy con trong thời đại số. 

Nếu nhận thấy con có dấu hiệu bất ổn về tinh thần như lo âu, thu mình, phụ thuộc vào thế giới ảo, điều đầu tiên cần làm không phải quát mắng hay ép buộc, mà thay đổi môi trường sống của con.

Điều đó có nghĩa là giúp con rời xa những mối quan hệ tiêu cực, hạn chế tiếp xúc với bạn bè có ảnh hưởng xấu, và giảm thời gian chìm đắm trong mạng xã hội, trò chơi điện tử hay video ngắn. Bố mẹ cần tạo điều kiện để “ba vòng tròn quan trọng của con” gồm: vòng tròn xã hội, vòng tròn sinh hoạt và vòng tròn học tập được trong lành, tích cực và tự nhiên, không bị chi phối bởi năng lượng tiêu cực hay thói quen sai lệch.

Bởi trẻ em học hỏi nhanh và bắt chước mạnh mẽ. Nếu những người bạn xung quanh dành hàng giờ chơi game, xem clip vô bổ hoặc tiêu tiền vào những thú vui ảo, trẻ cũng dễ bị cuốn theo, khiến não bộ và cảm xúc bị tổn thương, mất khả năng tập trung và phát triển lành mạnh.

Do đó, việc “thanh lọc môi trường xung quanh con” chính là bước đầu tiên để chữa lành tổn thương tâm lý và phục hồi khả năng tư duy. Khi không còn bị bao quanh bởi những thói quen gây hại, trẻ có thể lấy lại sự trong sáng trong tâm trí và niềm vui sống tự nhiên.

Thay đổi môi trường sống của trẻ.

Dành nhiều thời gian cho con và làm phong phú thêm cuộc sống

Điều tiếp theo là bố mẹ cần làm gương. Đừng khuyên con buông điện thoại khi chính mình lại cầm điện thoại suốt bữa ăn hay vừa xem phim vừa lướt mạng. Hãy bắt đầu bằng việc hạn chế sử dụng điện thoại, hạn chế xem livestream, phim ảnh hay theo dõi người nổi tiếng  liên tục trước mặt con.

Thay vào đó, dành nhiều thời gian hiện diện thực sự cùng con, trò chuyện, nấu ăn, đọc sách, đi dạo, hoặc làm những việc nhỏ nhưng gắn kết. Khi bố mẹ chủ động tạo nên một cuộc sống phong phú, vui tươi và có ý nghĩa, thế giới nội tâm của trẻ cũng trở nên đầy đặn và sống động hơn.

Nâng cao khả năng tư duy của trẻ

Bố mẹ có thể áp dụng nhiều phương pháp tích cực để cải thiện kỹ năng tư duy của con. Ví dụ, chơi trò trí tuệ với con, cùng con suy ngẫm về bài học đạo đức trong những câu chuyện triết học, thảo luận giải pháp cho các vấn đề.

Những phương pháp này có thể giúp trẻ tập trung, suy nghĩ và thảo luận, cải thiện khả năng phán đoán và tư duy, đồng thời thoát khỏi tình trạng trì trệ về mặt tinh thần.