Mặt trời xanh lá cây (kỳ II)
Xuống máy bay, đi ô tô buýt về Bờ Hồ, tôi phải thuê xe về nhà. Tay xách, nách mang nào đậu phộng, đậu xanh, măng khô, cà phê, rượu Tết, mật ong. Anh Tuấn còn bắt tôi mang quà của anh ấy gửi cho một lô một lốc bạn bè. Tôi không quen ngồi xích lô, nên xấu hổ quá chừng, cứ muốn giấu mặt mình sau ba-lô, làn cói để chồng, để lấp trên đầu gối. Cả nhà reo lên khi biết tin tôi từ Tây Nguyên ra, mỗi người xách giùm một thứ. Thời gian trôi nhanh quá, mới đấy mà mẹ tôi tóc đã muối tiêu, còn dượng tôi vừa già, vừa gầy so với Tết năm ngoái. Hai đứa em cùng mẹ, khác cha cao phổng lên, trông đã rõ ra là hai thanh niên khá bảnh. Tôi hỏi mẹ:
- Em Lan đâu?
- Ở trường chưa về. Vừa rồi người ta mời nó đi đóng phim, cũng đưa được ít tiền cho mẹ.
- Nó đã học xong đâu, hả mẹ?
- Mới nửa năm thứ tư. Những đứa có năng khiếu người ta mời đi đóng phim từ năm thứ nhất kia.
Gia đình tôi là một gia đình bình thường, có thể gặp ở bất cứ đường phố nào ở Hà Nội. Bố tôi mất sớm, mẹ tôi đi bước nữa, đẻ thêm ba đứa: một gái, hai trai. Em gái tôi có năng khiếu sân khấu, thi đỗ vào trường Điện ảnh. Hai đứa em trai, đứa lớn thi trượt vào đại học, lông bông ở nhà ăn bám bố mẹ cả năm nay, thằng nhỏ đang học lớp mười một. Dượng tôi ngoài tám giờ ở cơ quan, tối về may vá thêm, nên người càng ngày càng còm cõi. Mẹ tôi về hưu từ ba bốn năm nay, nội trợ cho gia đình, chạy ra chạy vào phục dịch chồng con và một lũ gà nhép nuôi nhốt trong chuồng.
Minh họa Lê Huy Quang.
Đã có lúc túng bấn, bà toan tính chạy chợ, nhưng không có năng khiếu buôn bán, được vài bữa lỗ vốn, nên dẹp tiệm ngay. Cả nhà tôi đút nút trong một cái buồng con con, không quá hai chục thước vuông. Cuối năm 1970, đang học năm thứ ba Trường Đại học Thủy Lợi, tôi vào bộ đội, cắt hộ khẩu luôn khỏi căn nhà này. Năm 1976 từ Tây Nguyên, tôi trở lại trường học tiếp, thi tốt nghiệp rồi được phân công về Tây Nguyên công tác, bỏ cái ý định nhập khẩu trở lại căn nhà nơi tôi đã chào đời, nơi có bà mẹ tội nghiệp hay tủi thân khóc lóc, có ông bố dượng lầm lầm, lì lì cả ngày, không ác, nhưng cũng chẳng thân thiết với đứa con riêng của vợ.
Tuy có tôi đi xa về, bữa cơm thiếu Lan và tuềnh toàng cũng chẳng vui vẻ gì. Ai nấy ăn vội ăn vàng cho xong rồi mỗi người đi làm công việc của mình. Mẹ tôi ngồi có ý tiếp cho tôi ăn no.
- Có gì vui không mẹ?
- Chẳng có gì vui cả, con ạ. Đời sống khó khăn quá. Đi chợ hôm trước một giá, hôm sau một giá.
- Mẹ ơi, đất nước còn nghèo.
- Nhưng cũng phải biết còn nghèo đến bao giờ chứ. Đằng này cứ u u, minh minh...
Thấy tôi ngong ngóng ra cửa, mẹ tôi hiểu ý, nói:
- Hồi rầy nó ít sang chơi.
- Mai vẫn học ở trường nhạc, hả mẹ?
- Chúng mày không thư từ với nhau nữa hay sao?
Thấy tôi không trả lời, bà cụ chép miệng:
- Mẹ thấy nó ăn diện hơn trước.
Mai là bạn thân của em gái tôi, nhà ở phố trên. Tôi hơn Mai tám tuổi. Những năm tôi học cấp ba, Mai học lớp một, lớp hai gì đó cùng với con Lan nhà tôi. Mai là một cô bé gầy và đen như cái que cời than, hai con mắt rất to, mỗi lần gặp tôi, đôi mắt ấy lại cụp xuống sau hàng mi vừa dài vừa dầy, miệng lí nhí chào: “Em chào anh Quang ạ!”.
Năm sáu tám, tôi thi đỗ vào Trường Đại học Thủy Lợi. Trường sơ tán tận Thái Nguyên, nên tôi ít có dịp về Hà Nội. Gia đình Mai đi đâu tôi không biết. Tôi hầu như quên bẵng cái cô bé Mai trên đời này, nếu như con Lan nhà tôi không líu lo về cô bạn của mình mỗi khi tôi đến thăm chỗ mẹ tôi sơ tán. Hóa ra hai gia đình vẫn đi cùng với nhau.
Sáu năm đi bộ đội, trên các nẻo đường hành quân từ Bắc vào Nam hay quãng thời gian giữa hai trận đánh, cũng có những cô bạn gái này, nọ đột ngột trở về trong hồi ức, mỗi cô mỗi vẻ, làm xáo động cả tâm hồn tôi. Chúng tôi bước vào trận đánh với sức lực mới và nỗi khát khao bảo vệ những nụ cười, những cái nhìn tin cậy của những cô bạn gái ấy. Nhưng với tôi tuyệt nhiên không có Mai, không có chỗ cho hình ảnh cô bé quàng khăn đỏ, gầy gò và hay bẽn lẽn ấy.
Năm 1976 tôi trở về trường đại học, ngày đầu tiên gặp lại Mai, tôi bàng hoàng trước một thiếu nữ vừa đẹp lộng lẫy vừa tinh tế Hà Nội, hệt Như Quỳnh trên phim. Nếu không nhận ra đôi mắt mênh mông kia, cái miệng cười xinh kia, thì làm sao tôi hình dung nổi cô Mai đen đúa ngày nào. Tôi không dám cầm tay Mai, khi cô gái đưa cả hai tay ra cho tôi, tin cậy và tự nhiên như hồi nào ôm chầm lấy tôi, sợ những con chó bất chợt xồ ra từ những cái ngõ nhỏ nhiều vô kể của một làng quê sơ tán. “Hồi này mẹ thấy nó diện lắm!”.
Mẹ tôi nhắc lại câu nói ấy, rồi bà nhìn tôi với đôi mắt thăm dò, vừa âu yếm vừa lạ lẫm, hình như bà cảm thấy ngày càng khó hiểu đứa con trai bỏ đất Hà Nội mà đi không biết vì lẽ gì, tự nhiên hay bắt buộc, chán cảnh gia đình túng bấn hay do nó hờn dỗi con bé ấy? Tôi biết mẹ tôi đang xót xa trong lòng, bởi vì hôm tôi vào Tây Nguyên cái Lan sau đó viết thư nói mẹ tôi đã khóc cả buổi tối hôm tiễn tôi đi. Mẹ bảo rằng mẹ có lỗi với bố khi quyết định đi bước nữa, rằng mẹ vô phúc, nên tôi phải bỏ nhà, bỏ cửa đi xa đến mấy lần và chưa biết bao giờ mới lại được trở về quê cha đất tổ. Mẹ tôi là người đàn bà hơi cổ, thương chồng thương con chỉ bằng những chăm sóc chu đáo, nhỏ nhặt, chứ không bao giờ nói lời âu yếm.
Tôi không thể nhớ được một lời nói nựng nào của mẹ đối với tôi, cũng như chưa hề bao giờ được nghe một lời ngọt ngào, vỗ về của mẹ đối với các em tôi. Tôi biết tất cả tình thương của bà đối với chồng, với con chỉ chứa đựng trong đôi mắt mở rất to, đăm đăm trên khuôn mặt gầy xanh. Có lẽ tôi thừa kế tính cách ấy của bà, nên trong cuộc sống hàng ngày, tôi ít cởi mở, hay hờn dỗi và quá nhạy cảm trong xử sự với những người chung quanh. Do vậy mà tôi ít bạn bè chăng, đặc biệt là ít bạn bè thân thiết.
Lan từ ký túc xá về, thấy tôi, nó thét lên một tiếng đến chói tai:
- Anh Quang!
Thế rồi dựa vội vàng chiếc xe đạp cà tàng vào tường, con bé không kịp cởi chiếc mũ vải mốt Sài Gòn, chạy vội lại giữa mẹ và tôi, liến láu như một con khướu. Trong gia đình không ai quý tôi bằng Lan cả, tất nhiên là trừ mẹ tôi. Chẳng bao giờ tôi vứt bỏ được cái ý nghĩ ấy. Mỗi khi gặp lại cô em gái cùng mẹ khác cha, lần nào cũng thấy nó phổng phao, xinh xắn và hấp tấp hơn lần trước.
Khi chỉ còn mình tôi, Lan nói:
- Hỏng rồi anh Quang ạ.
- Hỏng cái gì?
- Em nói chuyện cái Mai. Nó tránh gặp em như tránh gặp tà. Nghe nói nó có anh nào ở nước ngoài về đang săn đuổi.
Tôi ngồi im lặng, không mảy may nóng ruột hay xúc động:
- Anh biết trước rồi ư?
- Biết, - tôi thốt ra như tiếng nói của người khác - từ lâu anh đã có cái cảm giác quan hệ của anh với Mai không phải là tình yêu nghiêm chỉnh. Ở Mai có cái gì trẻ con, hơi bông phèng. Còn anh vừa yêu vừa không tin mình giữ được tình yêu này, hoàn toàn không tin mình xứng đôi với một cô gái được nuông chiều từ bé, đẹp và luôn gặp may trong đời.
Lan chợt thở dài, buông gọn một câu đầy ái ngại cho tôi.
- Em hiểu.
- Lan biết không, từ lâu anh vẫn đinh ninh rằng mình sẽ không may suốt đời. Anh đã mang ý nghĩ ấy một cách đau khổ và kiêu hãnh, kể từ khi anh bắt đầu hiểu biết, những lúc vui bạn vui bè đến quên hết mọi thứ trên đời, hay trong những đêm thanh vắng sau giấc mơ gặp lại người cha thân yêu của mình để rồi khi tỉnh giấc biết rằng đấy chỉ là niềm mong ước đến bỏng cháy, nhưng vô vọng của một đứa con cô đơn. Em là con gái, chắc em không thể hiểu được cái cảm giác côi cút của đứa con trai thiếu bố từ nhỏ, thiếu người tin cậy để tâm tình một cách đàn ông, thiếu người thầy đầu tiên chỉ bảo cho mình đường đi, nước bước khi vào đời, thiếu người để mình tin rằng nếu có thất bại điều gì, thì có thể tựa vào đấy cho khỏi quỵ ngã.
- Em cảm thấy như định mệnh anh Quang ạ. Em rất hồi hộp theo dõi quan hệ của Mai và anh với nỗi vui mừng thì ít mà lo lắng thì nhiều. Là bạn với nhau từ bé, em biết tính tình thất thường và hão huyền của con bé ấy. Sản phẩm của những nhà văn lãng mạn Nga và Pháp. Tốt hay không tốt hở anh Quang? Nhưng đúng là như thế đấy.
- Phải công nhận là Mai có năng khiếu nghệ thuật. Mai có giọng hát rất quý: chân thực và độc đáo. Một giọng hát bản năng mãnh liệt. Chính đó là bí quyết thành công của Mai. Khi cô ấy nói rằng yêu anh, thì anh vừa mừng vừa sợ. Mừng vì có thằng con trai nào được yêu một người con gái như thế lại không mừng. Còn sợ, vì mạo hiểm quá. Yêu một người con gái tài sắc như thế thì phiêu lưu quá phải không Lan? Không biết anh nói như thế có đúng với những điều em nghĩ về bạn em không, nhưng quả thật Mai đối với anh cũng giống hệt như chùm nho chín tới trên cành cao quá tầm của mình và anh đành chép miệng: Nho còn xanh lắm.
Lan nghe rất chăm chú. Nó mỉm cười, ngước cặp mắt mở to như hệt cặp mắt mẹ tôi mỗi khi bà lo lắng cho tôi một điều gì:
- Anh tỉnh táo quá đấy, anh Quang ạ. Khi yêu người ta không tỉnh táo mà phân tích như thế đâu.
- Hoàn toàn đúng Lan ạ. Trong quan hệ với Mai anh rất tỉnh táo. Anh luôn luôn nhủ mình rằng đây là một món quà quá đặc biệt mà cuộc đời một lúc nào đó đã nhầm lẫn ban cho anh, một đứa con trai hết sức bình thường, chẳng có tài cán gì.
Lan ngắt lời tôi một cách vội vã:
- Hoàn toàn không phải như anh nói. Anh Quang ạ. Theo em thì Mai không xứng đáng với tình yêu của anh.
Lan còn nói nhiều nữa, không biết là để động viên tôi hay thực tình Mai chỉ là một cô gái tầm thường hết chỗ nói.
Tôi không đi chơi giao thừa, không đến thăm nhà bất cứ một người quen biết nào. Đến tối mồng ba Tết vẫn không thấy Mai đến nhà tôi, mặc dù Lan đã báo tin tôi ở Tây Nguyên về ăn Tết. Tôi ngồi viết một bức thư dài nhất trong cuộc đời mình. Ngay đêm hôm đó tôi dậy đốt thư đi và tự nhủ rằng mình sẽ quên Mai một cách dễ dàng như quên bất cứ một cô gái nào mà tôi quen chốc lát trên đường phố.
Tôi vội vã giải quyết cho nhanh những công việc anh Tuấn giao, rồi trở về Đắk Lắk.
- Con không ở thêm được ngày nào ư?
- Dạ, rất nhiều việc đang chờ con ở trong ấy mẹ ạ. Con sẽ viết thư liền cho mẹ, mẹ nhé. Và mẹ tin rằng con trai của mẹ rất khỏe và rất vui.
Lan quay mặt đi, bỗng nhiên nó nức nở, rồi chạy vụt ra ngoài. Hai thằng em trai và dượng tôi ngơ ngác không hiểu có chuyện gì xảy ra. Chỉ biết đến khi đã ngồi trên máy bay, tôi mới cảm thấy mỏi mệt rã rời, vì cơ thể mình đã quá tải bấy lâu nay và cảm thấy một trận ốm ác liệt nay mai sẽ tới, không làm sao tránh khỏi.
(Còn nữa)
Alexis Tolstoi (1883 - 1945) là một bậc thầy của văn học Nga xô viết, nền văn học gây ấn tượng chủ yếu về đạo đức....
Bình luận
