Giữ hồn văn học nghệ thuật qua từng trang báo

Nơi lưu giữ và truyền đi những giá trị văn hóa tinh thần sâu sắc

Khẳng định báo chí văn học nghệ thuật đã giữ một vị trí đặc biệt trong đời sống tinh thần của con người Việt Nam, PGS.TS. Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân, Phó Chủ tịch không chuyên trách Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Bí thư Đảng uỷ, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam cho biết, báo chí văn học nghệ thuật là một bộ phận quan trọng của hệ thống báo chí cách mạng Việt Nam, đã có lịch sử hình thành và phát triển hơn 70 năm tính từ dấu mốc tháng 3 năm 1948 khi số tạp chí Văn nghệ đầu tiên của Hội Văn nghệ Việt Nam ra đời.

PGS.TS. Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân.

Từ đó đến nay, báo chí văn học nghệ thuật đã góp phần quan trọng vào việc tuyên truyền và quảng bá tác phẩm, đây không chỉ là kênh truyền tải thông tin về hoạt động sáng tác, biểu diễn, triển lãm, mà còn là không gian đối thoại, trao đổi học thuật, phản biện và khẳng định giá trị của những sáng tạo nghệ thuật đương thời. Không ít tác phẩm văn học, mỹ thuật, âm nhạc, điện ảnh, sân khấu… đã được công chúng biết đến và lan tỏa sâu rộng nhờ những bài viết sắc sảo trên các chuyên trang, chuyên mục báo chí văn học nghệ thuật.

Báo chí văn học nghệ thuật đã đóng góp tích cực cho sự lớn mạnh của nền báo chí cách mạng trong vai trò tập hợp đội ngũ văn nghệ sĩ, nhà báo, góp phần xây dựng và lan tỏa những giá trị của văn học nghệ thuật. Đồng thời, góp phần quan trọng thực hiện chức năng thông tin giao tiếp, chức năng tư tưởng, chức năng giám sát, phản biện xã hội... góp phần làm lành mạnh hóa đời sống xã hội, đặc biệt là đối với đời sống văn học nghệ thuật - lĩnh vực đặc biệt quan trọng, tinh tế của văn hóa, PGS.TS. Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân nhận định.

Qua thực tiễn gần 40 năm đổi mới, báo chí, xuất bản nói chung luôn phát huy vai trò xung kích trong việc bảo tồn những giá trị văn hóa, tham gia tích cực vào việc quảng bá tác phẩm văn học nghệ thuật. Trong đó, khối báo chí văn học nghệ thuật là lực lượng tiên phong, vừa thông tin nhanh chóng, kịp thời, vừa góp phần định hướng thẩm mỹ cho công chúng về văn học nghệ thuật. Các cơ quan báo, tạp chí khối văn học nghệ thuật luôn xác định rõ trách nhiệm của người làm báo trong việc gìn giữ, bảo tồn, phát huy bản sắc văn hoá dân tộc, thắp lên ngọn lửa tri thức và lòng nhân ái trong toàn xã hội.

Tuy nhiên, theo PGS.TS. Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân, trong vài năm trở lại đây, sức ảnh hưởng của báo chí văn học nghệ thuật có dấu hiệu chững lại. Một số cơ quan báo, tạp chí khối văn học nghệ thuật chưa đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ thông tin, tuyên truyền trong tình hình hiện nay. Nhiều tờ báo bộc lộ những hạn chế đáng lo ngại, có nguy cơ tụt hậu trước sự phát triển rất nhanh của truyền thông xã hội cả về nội dung, khả năng dẫn dắt, định hướng thông tin, phương thức tiếp cận công chúng, làm chủ công nghệ và thu hút nguồn thu… Nhiều người đọc, đặc biệt là giới trẻ đang rời xa các chuyên mục mang tính học thuật hoặc chuyên sâu để tìm đến những nền tảng thông tin nhanh, ngắn, dễ tiếp cận hơn trên mạng xã hội. Điều này đặt báo chí văn học nghệ thuật vào thế khó, hoặc thích nghi và thay đổi, hoặc bị bỏ lại phía sau.

Làm mới báo chí văn học nghệ thuật: Hành trình không thể trì hoãn

PGS.TS. Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân cho rằng, báo chí văn học nghệ thuật nếu biết tự chuyển mình, giữ vững tinh thần, nhưng “thay áo” cho phù hợp thì chắc chắn sẽ không lùi lại, mà tiến lên như một dòng chảy bền bỉ, lan tỏa và đầy sức sống. Để làm được điều đó, theo ông, không thể chỉ trông chờ vào sự đổi mới “tự phát” từ một vài phóng viên hay cộng tác viên nhiệt huyết, mà cần một chiến lược toàn diện từ cấp quản lý cho đến đội ngũ tác nghiệp trực tiếp.

Một số tờ báo và tạp chí văn học nghệ thuật.

Để hoạt động có hiệu quả, các cơ quan báo, tạp chí khối văn học nghệ thuật cần thực hiện tốt hơn nữa vai trò đảm trách “mặt trận” tư tưởng -văn hóa của Đảng và Nhà nước về lĩnh vực văn học nghệ thuật. Trong tiến trình thực hiện quy hoạch báo chí, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam đề nghị các cơ quan quản lý báo chí cần tiếp tục có sự chỉ đạo, ban hành các chính sách báo chí kịp thời, phù hợp với điều kiện thực tiễn để khuyến khích các đơn vị báo chí hoạt động trách nhiệm, hiệu quả, nhất là vấn đề về mô hình tổ chức, ngân sách đầu tư và cơ chế tự chủ tài chính... Đồng thời, tăng cường bồi dưỡng, giáo dục ý thức chính trị thường xuyên, liên tục cho các nhà báo, phóng viên và văn nghệ sĩ. Báo chí văn học nghệ thuật phải thực sự là nơi hội tụ, trở thành diễn đàn sáng tác, phê bình lý luận của đội ngũ văn nghệ sĩ – trí thức, là nơi phát hiện, bồi dưỡng, ươm mầm các tài năng văn nghệ của nước nhà.

Để báo chí văn học nghệ thuật có thể hòa nhịp nhanh chóng vào “dòng chảy” chuyển đổi số, lãnh đạo các cơ quan chủ quản và cơ quan báo chí văn học nghệ thuật cần nhận thức đầy đủ, đúng đắn về xu hướng phát triển của báo chí và tầm quan trọng của chuyển đổi số trong hoạt động báo chí, bởi đây là vấn đề tất yếu khách quan, báo chí văn học nghệ thuật không thể đứng ngoài cuộc. Từ nhận thức đúng đắn, kịp thời về xu thế phát triển và tầm quan trọng của việc chuyển đổi số, các cơ quan báo, tạp chí khối văn học nghệ thuật phải có thái độ và hành vi ứng xử đúng đắn, đưa ra chiến lược phù hợp để báo chí văn học nghệ thuật phát triển theo hướng hiện đại, phù hợp với điều kiện thực tiễn hiện nay.

Khẳng định vai trò của những người làm báo, PGS.TS. Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân cho rằng, nhà báo hoạt động trong lĩnh vực văn học nghệ thuật phải là những người có kiến thức sâu, rộng, am tường về đời sống văn nghệ, phải năng động, thích ứng nhanh với kỹ thuật làm báo hiện đại. Cần tăng cường xây dựng đội ngũ người làm báo vững vàng về bản lĩnh chính trị, nêu cao đạo đức nghề nghiệp, tinh thông về nghề nghiệp; làm sao để trong thời đại truyền thông kỹ thuật số, báo chí văn học nghệ thuật phải khẳng định vai trò không thể thay thế đối với đời sống xã hội. Đồng thời, tăng cường kết nối, sử dụng hiệu quả mạng lưới cộng tác viên là các văn nghệ sĩ, người làm công tác phê bình, lý luận để cùng sáng tạo các tác phẩm, sản phẩm báo chí văn học nghệ thuật hiệu quả. Bên cạnh đó, cần xử lý nghiêm theo thẩm quyền những cán bộ, nhân viên, người làm báo của cơ quan báo chí có vi phạm.

Nhấn mạnh việc báo chí văn học nghệ thuật không thể đứng ngoài cuộc trong cuộc đối thoại với công chúng, PGS.TS. Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân gợi mở các cơ quan báo chí có thể tổ chức các cuộc thi viết, các cuộc giao lưu, tọa đàm bàn luận về những vấn đề văn học nghệ thuật đang được công chúng quan tâm, tạo dựng các kênh tương tác đa chiều như fanpage, group, livestream kết nối nghệ sĩ và công chúng… để từ đó giúp người làm báo hiểu hơn nhu cầu của người đọc, đồng thời khơi gợi sự tham gia, đồng hành của cộng đồng. Ngoài ra, có thể phối hợp với các thiết chế văn hóa như nhà hát, bảo tàng, thư viện, trường đại học để mở rộng không gian truyền thông nghệ thuật – nơi báo chí không chỉ đưa tin, mà còn trực tiếp tổ chức các hoạt động giới thiệu tác phẩm.

Trong một thế giới ngày càng số hóa, báo chí văn học nghệ thuật nếu không chuyển mình sẽ đứng trước nguy cơ bị “phai nhòa” giữa biển thông tin vô tận. Nhưng nếu biết nắm bắt thời cơ, giữ được bản sắc mà vẫn linh hoạt đổi mới, đây sẽ là một lĩnh vực báo chí đặc thù, mang giá trị bền vững mà không một nền tảng mạng xã hội nào có thể thay thế được, PGS.TS. Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân khẳng định.

Mỗi cơ quan báo, tạp chí khối văn học nghệ thuật là cầu nối giữa các văn nghệ sĩ, nhà báo, nhà lý luận phê bình với độc giả, là nơi lan tỏa những giá trị của văn học nghệ thuật tới đông đảo công chúng. Báo chí văn học nghệ thuật cần sự đổi mới từ bên trong nhưng cũng cần những “cú hích” từ cơ chế hỗ trợ từ nhà nước, sự đồng hành từ các tổ chức văn hóa – giáo dục và sự tin tưởng, tương tác từ chính người đọc để giúp báo chí văn học nghệ thuật không chỉ vượt qua giai đoạn khó khăn, mà còn bứt phá mạnh mẽ, để tiếp tục dẫn dắt đời sống tinh thần trong thời đại mới.

Huyền Thương

Văn học nghệ thuật cùng đất nước vươn mình trong kỷ nguyên mới

Những kết quả đã đạt được trong năm 2024 làm dày hơn những thành tựu to lớn của văn học nghệ thuật hơn 75 năm qua...