Mùa lễ hội làng gốm sứ Bát Tràng

Sau màn chào hỏi, trà nước, vợ chồng nghệ nhân Tô Thanh Ngát dẫn chúng tôi đi tham quan hai cửa hàng gốm sứ số 22A và 22B của gia đình anh chị với cơ man nào những món gốm sứ từ đồ thờ tự, hàng dân dụng cao cấp được trưng bày sang trọng; những màu men đẹp, độc và lạ; những sản phẩm được trang trí bằng những hoa văn tinh kỹ, thậm chí bằng vàng ròng quý phái, lung linh tỏa sáng và quyến rũ lạ kỳ. Ai cũng chọn cho mình những món đồ ưng ý...

Sau đó chúng tôi rời cửa hàng, cùng hàng nghìn người đổ về từ bốn phương, rảo chân ra sân đình, hòa vào không gian nao nức của lễ hội.

Theo lời chị Tô Thanh Ngát, làng gốm nổi tiếng này thu hút rất đông du khách trong và ngoài nước với các sản phẩm gốm sứ tinh tế và ẩm thực truyền thống ngon, độc, lạ, bổ dưỡng dùng trong những bữa tiệc quan trọng và thể hiện sự tinh tế, tài hoa, khéo léo của người phụ nữ ven đô đất Tràng An thanh lịch, hào hoa, trong những dịp giỗ, Tết hay thết đãi khách quý.

Năm chữ "Thiên địa hợp kỳ đức" trên hoành phi bàn thờ trong đình làng Bát Tràng ngày hội.

Năm nay, lễ hội diễn ra trong vòng 4 ngày, từ ngày 12 - 15/3 (tức từ ngày 13-16/2 âm lịch). Bao năm, người làng lấy sân đình, tọa lạc uy nghi bên bờ sông Bắc Hưng Hải là địa điểm tổ chức lễ hội.

Kỳ hội năm nay, làng Bát Tràng mở to hơn, vui hơn, hoành tráng hơn, bởi Lễ hội này chính thức được công nhận là "Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia".

Sân đình và cả rẻo bãi lối đi đông đặc người trẩy hội. Đoàn của chúng tôi tình cờ gặp đoàn của Thời báo Văn học nghệ thuật do Tổng biên tập Hoàng Dự dẫn đầu cùng nhà sử học Dương Trung Quốc - những người quan tâm đặc biệt tới văn hóa dân gian. Các nam thanh nữ tú, các cháu nhỏ, các cụ già tóc bạc, nét mặt ai cũng hân hoan, tưng bừng với trăm hồng nghìn tía. Có rất nhiều tư gia, đoàn quan khách nâng những mâm lễ vật sang trọng tiến vào thảm đỏ dẫn tới hậu cung. Tiếng loa xướng danh, tiếng nhạc và người ca lễ cộng với tiếng gió và sóng nước xôn xao, khiến cho lòng chúng tôi phấn chấn như đang nhập hồn cùng một khúc giao hưởng thiêng liêng và kỳ thú...

Ông Trương Văn Học - Phó Chủ tịch UBND huyện Gia Lâm, Hà Nội cho biết: Hiện Bát Tràng có 2 nghệ nhân nhân dân, 6 nghệ nhân ưu tú, 34 nghệ nhân Hà Nội, 80 nghệ nhân làng nghề. Có được thành tựu rực rỡ nói trên là công lao vô cùng to lớn của 23 dòng họ trong làng, cùng chung tay xây dựng và phát triển nghề gốm thương hiệu Bát Tràng. Điểm độc đáo, sôi động, thu hút của hội làng thường niên là những hoạt động giao lưu thú vị của các trò chơi dân gian được chuẩn bị hàng mấy tháng, rất công phu và hấp dẫn.

Điều thú vị nhất góp phần làm nên nét văn hóa Bát Tràng là ẩm thực với canh bóng, giò lụa, chả quế, gà hấp lá chanh, trâu xáo hành răm... đặc biệt độc đáo, cầu kỳ với hai món ăn canh măng mực và su hào xào mực công phu, cầu kỳ. Hàng tháng trời trước khi lễ hội diễn ra, ban tổ chức đã họp làng và phân công rành mạch: như thường niên, mỗi xóm "chuyên trách" một món ăn. Sự sang trọng, "ngon mắt" và lịch lãm của các mâm cỗ làng Bát Tràng cũng thể hiện một nét đẹp tiềm ẩn của làng gốm cổ hơn 500 năm tuổi này.

Hội làng bắt đầu vào sáng 13/3 với lễ rước kiệu - lễ cấp thủy. Lễ mang ý nghĩa tri ân thành hoàng làng, những người đã có công với làng nghề, thể hiện đạo lý "uống nước nhớ nguồn" của con cháu với tổ tiên. Lễ hội cũng là dịp để nhân dân cộng đồng đoàn kết, chung tay giữ gìn bảo tồn di sản gắn với việc quảng bá, giới thiệu điểm du lịch làng nghề Bát Tràng, góp phần xây dựng quê hương, ngày càng văn minh, giàu đẹp và hiện đại.

Chúng tôi được ban tổ chức mời ngồi ở dãy bàn đầu tiên. Các nhà văn: Mai Nam Thắng, Nguyễn Đình Bắc, Nguyễn Ngọc Thiện, Vũ Cần lần lượt vào tận vọng cung để chứng kiến cảnh nao nức, tôn nghiêm từ các phúng tiến lễ vật của bàn dân thiên hạ, cơ quan, quan khách... thành kính dâng lễ bởi lòng đội ơn và cầu thịnh vượng, quốc thái dân an...

Cùng hướng về khán đài, chúng tôi lắng nghe và ghi lại những lời phát biểu, bố cáo của ban tổ chức về ý nghĩa to lớn của lễ hội năm nay. Chúng tôi đặc biệt quan tâm đến lời phát biểu của Trưởng ban quản lý di tích Làng gốm Bát Tràng - ông Trần Đức Thuận: “Quy mô sự kiện năm nay gấp 1,5 lần so với năm ngoái. Lễ hội dự kiến đón tiếp hơn 3000 người. Làng Bát Tràng không chỉ là làng nghề, mà còn là địa điểm du lịch. Vì thế chúng tôi không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ. Mục đích là mang đến trải nghiệm tốt nhất cho du khách, đúng với bằng khen vừa được trao". Cũng tại buổi lễ, làng gốm Bát Tràng được trao tặng bằng di sản các làng nghề sáng tạo thế giới - một trong 67 làng nghề được UNESCO công nhận".

Đoàn chụp ảnh lưu niệm trước cổng nhà bảo tàng gốm của Nghệ nhân ưu tú Tô Thanh Sơn. Bảo tàng có tên là “Thuận An Đường”, nghĩa là ngôi nhà của sự suôn sẻ, may mắn, bình an.

Điểm cuối cùng chúng tôi dừng chân là ngôi nhà thờ cổ của dòng họ Tô. Người được gia tộc họ Tô giao trách nhiệm trùng tu, xây dựng, bảo tồn ngôi nhà thờ nổi tiếng giàu đẹp và tôn nghiêm này là ông trưởng nam Tô Thanh Sơn. Ông Sơn không chỉ là một doanh nhân giỏi, trí tuệ, thành đạt, giàu có được phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú mà còn là một nhà thơ.

Nhóm chúng tôi gồm những người ham mê tìm hiểu nghệ thuật. Nhà văn thông tuệ Nguyễn Ngọc Thiện trong vai trò "phiên dịch". Anh đọc chữ Hán in trên các hoành phi, câu đối hoặc trên các sản phẩm gốm cổ rồi nhẹ nhàng dịch nghĩa, giảng giải cho mọi người. Chúng tôi đứng trước hàng chữ chan chan thiếp vàng: "Thiên địa hợp kỳ đức" trên hoành phi bàn thờ trong đình làng Bát Tràng ngày hội.

Xin phép người đàn anh văn chương - nhà văn Nguyễn Ngọc Thiện được mượn lời giải nghĩa của anh cho câu chữ trên tấm hoành phi kia để làm phần kết: "Theo triết lý của người Việt cổ: Thiên là trời, địa là đất, ở giữa là người. Cái còn lại là tinh (thần) cùng hợp sức với đất trời, dựng đỉnh cao cho dân chúng. Người có huyết khí, chẳng ai không tôn sùng. Người Bát Tràng đã thấm thía câu nói đó, họ đã tích hợp được ba yếu tố đó để đúc rút ra kinh nghiệm quý báu: đồ gốm cơ bản nuôi sống và làm giàu quê hương Bát Tràng được sinh ra từ đất, trời cho nguyên khí và con người bỏ công sức nhào nặn và thổi hồn vào thì mọi việc tất thành công”.

Phạm Ngọc Tâm Dung

Ngày Xuân trẩy hội chùa Hương

Lễ hội chùa Hương là một trong số ít lễ hội diễn ra lâu nhất ở Việt Nam, kéo dài hết cả mùa xuân. Du khách thập phương...