Trái Đất đã chạm tới ngưỡng khí hậu nguy hiểm "không thể quay đầu"

Một báo cáo khoa học quốc tế vừa đưa ra lời cảnh báo khẩn cấp về việc Trái Đất đã chính thức chạm đến điểm bùng phát khí hậu (tipping point) đầu tiên. Hệ thống rạn san hô nhiệt đới, "lá phổi" của đại dương, đã vượt qua ngưỡng chịu đựng và đang sụp đổ. Các nhà khoa học cho rằng việc cứu vãn chúng giờ đây đòi hỏi nỗ lực phi thường.

Thế giới bắt đầu thời kỳ "bùng phát khí hậu dây chuyền" không thể kiểm soát.

Đây là kết luận chính của báo cáo GTPR 2025, quy tụ hơn 100 nhà khoa học từ 20 quốc gia. Báo cáo được công bố trước thềm Hội nghị Khí hậu Thế giới lần thứ 30 tại Brazil.

Các nhà khoa học giải thích, "điểm bùng phát" là một ngưỡng tới hạn, mà khi bị vượt qua, một hệ thống tự nhiên sẽ trải qua sự thay đổi tự tăng cường và không thể đảo ngược – ngay cả khi sau đó con người có ổn định được sự nóng lên toàn cầu.

Rạn san hô là nạn nhân đầu tiên. Ngưỡng nhiệt của chúng được ước tính là 1,2 độ C nóng lên so với thời kỳ tiền công nghiệp. Với mức nóng lên toàn cầu hiện tại đã xấp xỉ 1,4 độ C, chúng ta đã chính thức vượt qua điểm bùng phát này. Báo cáo cho biết, ngay cả khi nhiệt độ ổn định ở mức 1,5 độ C, các rạn san hô vẫn sẽ tiếp tục sụp đổ.

Điều đáng sợ nhất là các điểm bùng phát có thể kích hoạt lẫn nhau. "Việc bùng phát của một hệ thống khí hậu có khả năng kích hoạt hoặc tăng tốc sự bùng phát của các hệ thống khác", giáo sư Nico Wunderling, một tác giả chính của báo cáo, giải thích.

Thế giới được dự báo sẽ vượt qua ngưỡng 1,5 độ C chỉ trong vài năm tới. Đây sẽ là thời điểm bắt đầu một giai đoạn cực kỳ nguy hiểm, khi hàng loạt điểm bùng phát khác có thể bị kích hoạt. Danh sách "chờ" bao gồm:

- Các dải băng (Greenland và Tây Nam Cực): Một số khu vực có thể đã vượt ngưỡng. Nếu tan chảy không thể đảo ngược, mực nước biển toàn cầu sẽ dâng cao thêm vài mét.

- Rừng mưa Amazon: Có nguy cơ biến đổi quy mô lớn thành xavan (thảo nguyên) khi nhiệt độ nóng lên từ 1,5-2 độ C.

- Hoàn lưu Đại Tây Dương (AMOC): Dòng hải lưu quan trọng này (gồm cả dòng Gulf Stream) có thể sụp đổ ở mức nóng lên dưới 2 độ C, gây ra các mùa đông khắc nghiệt ở châu Âu và làm gián đoạn gió mùa toàn cầu.

Rạn san hô là nạn nhân đầu tiên của việc vượt ngưỡng nhiệt.

Bên cạnh những cảnh báo u ám, báo cáo cũng chỉ ra một tia hy vọng rằng các "điểm bùng phát tích cực" trong xã hội loài người. Đây là những thay đổi có thể tự tăng tốc, đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang bền vững.

Ví dụ, năng lượng tái tạo hiện đã rẻ hơn nhiên liệu hóa thạch ở hầu hết các khu vực, và xe điện đang nhanh chóng thay thế xe xăng. Các chính sách hỗ trợ công nghệ sạch và các hiệu ứng "lan truyền xã hội" (như giảm tiêu thụ thịt, thay đổi thói quen du lịch) có thể giúp nhân loại tạo ra sự thay đổi tích cực quy mô lớn, kịp thời.