Bé gái hỏi "Tại sao con không được cởi trần giống con trai", bố mẹ EQ sẽ trả lời theo cách này

Trong nhiều nền văn hóa, việc cởi trần được xem là hành động tự do và thoải mái, thường liên quan đến nam giới. Ngược lại, phụ nữ thường bị ràng buộc bởi những quy tắc nghiêm ngặt hơn về trang phục, điều này xuất phát từ những định kiến và chuẩn mực truyền thống.

Trong khi đó, trẻ em học hỏi từ việc quan sát cách sống và hành động của người khác. Vì vậy, đôi khi trẻ có những câu hỏi bộc phát, đặc biệt là con gái, thường đặt ra là: "Tại sao con gái không được cởi trần giống con trai?" Câu hỏi này phản ánh sự tò mò tự nhiên của trẻ, sâu xa hơn là mở ra những vấn đề lớn hơn về giới tính, văn hóa và xã hội.

Với nhận thức còn hạn chế, có thể bé gái cho rằng không được cởi trần như con trai là bị phân biệt đối xử hoặc không được chấp nhận.

Vì vậy, đây là một cơ hội quan trọng để bố mẹ và người lớn có thể giải thích cho trẻ về những tiêu chuẩn xã hội.

Ảnh minh họa.

Từ đó, giúp trẻ hiểu rằng mỗi người có quyền quyết định cách mình thể hiện bản thân, nhưng cũng cần phải nhận thức được bối cảnh văn hóa và xã hội xung quanh. 

Bố mẹ có thể khuyến khích trẻ suy nghĩ và thảo luận về các vấn đề liên quan đến giới tính và bình đẳng. Hãy tạo ra một không gian an toàn để trẻ có thể bày tỏ ý kiến và cảm xúc của mình. Nhằm sẽ giúp trẻ phát triển khả năng tư duy phản biện và hiểu biết về những vấn đề phức tạp hơn trong xã hội.

Chuyên gia tâm lý Quang Thị Mộng Chi

Bố mẹ nên phản ứng như thế nào khi con gái hỏi về sự khác biệt này để tạo ra một cuộc thảo luận cởi mở?"

Câu hỏi tưởng chừng đơn giản ấy thực ra là một trong những tín hiệu rất tích cực cho thấy trẻ đang phát triển khả năng tư duy phản biện và nhận thức xã hội. Khi trẻ đặt ra những thắc mắc như vậy, bố mẹ không nên né tránh hay đưa ra câu trả lời mang tính áp đặt, mà nên xem đây là cơ hội quý giá để đồng hành cùng con trong việc khám phá các khái niệm về giới, văn hóa và quyền cá nhân.

Trước tiên, điều quan trọng nhất là bố mẹ cần đón nhận câu hỏi một cách tích cực. Một phản ứng nhẹ nhàng như “Ồ, đó là một câu hỏi rất hay! Con nghĩ sao về điều đó?” sẽ giúp trẻ cảm thấy an toàn và được tôn trọng. Thái độ cởi mở này sẽ khuyến khích trẻ chia sẻ nhiều hơn và tiếp tục đặt ra những câu hỏi quan trọng khác trong tương lai.

Tiếp theo, phụ huynh nên gợi mở để trẻ tự suy nghĩ và khám phá. Ví dụ, bố mẹ có thể hỏi lại: “Theo con, tại sao người ta lại nghĩ như vậy?” hoặc “Con thấy điều đó có công bằng không?” Điều này giúp trẻ rèn luyện khả năng phân tích và nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ, thay vì chỉ tiếp nhận một chiều.

Về mặt nội dung, bố mẹ có thể giải thích cho con hiểu rằng trong nhiều nền văn hóa, cơ thể phụ nữ – đặc biệt là phần ngực – thường được xem là vùng riêng tư và nhạy cảm. Do đó, xã hội có những kỳ vọng khác nhau về cách ăn mặc giữa nam và nữ. Tuy nhiên, cũng nên chia sẻ thêm rằng ở một số quốc gia hoặc cộng đồng, những quy định này không giống nhau, và chuẩn mực xã hội hoàn toàn có thể thay đổi theo thời gian.

Bên cạnh đó, đây cũng là thời điểm tốt để giáo dục trẻ về sự tự trọng và tôn trọng người khác. Bố mẹ có thể nói: “Quan trọng nhất là mình cảm thấy yêu quý và tôn trọng cơ thể của mình, và cũng hiểu được những giới hạn mà xã hội đang đặt ra để sống hài hòa với mọi người.” Trẻ cần hiểu rằng quyền cá nhân luôn đi kèm với trách nhiệm xã hội.

Cuối cùng, điều quan trọng không kém là giúp trẻ nhận ra rằng những câu hỏi của mình không hề ngây ngô mà thực sự rất quan trọng. Có thể chia sẻ rằng rất nhiều người lớn, trong đó có các nhà hoạt động xã hội, học giả và luật sư, cũng đang tranh luận về các vấn đề tương tự như quyền cá nhân, bình đẳng giới và chuẩn mực xã hội. Khi trẻ cảm thấy mình được tham gia vào những câu chuyện “người lớn”, các em sẽ càng tự tin và chủ động hơn trong hành trình phát triển nhận thức và nhân cách.

Tóm lại, thay vì né tránh, bố mẹ nên đón nhận những câu hỏi như vậy một cách bình tĩnh, cởi mở và đầy yêu thương. Một câu hỏi nhỏ có thể mở ra một cuộc đối thoại rất lớn – giúp trẻ hiểu về thế giới, về bản thân, và về quyền được là chính mình trong sự đa dạng và phức tạp của xã hội hiện đại.

Làm thế nào để trẻ hiểu rằng mỗi giới tính có những quy tắc riêng nhưng vẫn cần được tôn trọng?

Đây là một câu hỏi rất quan trọng trong hành trình giáo dục giới tính và nuôi dưỡng tư duy bình đẳng ở trẻ nhỏ. Việc giúp trẻ hiểu rằng mỗi giới tính có thể có những quy tắc, vai trò hoặc kỳ vọng xã hội khác nhau – nhưng tất cả đều xứng đáng được tôn trọng – đòi hỏi sự kết hợp giữa sự quan sát, đối thoại cởi mở và lối sống làm gương từ chính bố mẹ.

Thứ nhất, bố mẹ cần dạy trẻ nhận biết sự khác biệt mà không gắn kèm với định kiến. Ví dụ, thay vì nói “con gái thì phải nhẹ nhàng” hay “con trai thì không được khóc”, chúng ta có thể thay bằng cách diễn đạt trung tính và tôn trọng hơn như: “Mỗi người có cách thể hiện cảm xúc khác nhau, và điều đó không liên quan đến việc con là trai hay gái.” Trẻ sẽ dần hiểu rằng giới tính không giới hạn con người trong một khuôn mẫu nhất định.

Thứ hai, nên giúp trẻ phân biệt giữa “quy tắc xã hội” và “giá trị con người”. Có những quy tắc mang tính lịch sử, văn hóa – chẳng hạn như cách ăn mặc, kiểu tóc, hay cách xưng hô – thường khác biệt giữa các giới. Tuy nhiên, những điều này không làm cho giới tính nào “hơn” hay “ít quan trọng” hơn. Bố mẹ có thể nói: “Dù nam hay nữ, ai cũng có quyền được tôn trọng, được lắng nghe, và được đối xử công bằng.”

Thứ ba, hãy tận dụng những tình huống đời thường để nuôi dưỡng nhận thức này. Khi cùng xem một bộ phim, đọc một quyển sách hoặc quan sát cuộc sống xung quanh, bố mẹ có thể hỏi con: “Con nghĩ vì sao nhân vật nữ lại bị cấm làm điều đó?”, hoặc “Nếu là con trai, con có muốn được quyền chọn nghề nghiệp mình thích không?” Những câu hỏi như vậy khơi gợi sự đồng cảm và dẫn dắt trẻ tới nhận thức bình đẳng một cách tự nhiên.

Cuối cùng, bố mẹ chính là hình mẫu cụ thể nhất để trẻ học theo. Nếu bố mẹ thể hiện sự tôn trọng với người khác bất kể giới tính, không dùng lời lẽ phân biệt hoặc chế giễu, và sẵn sàng thảo luận về giới với con một cách cởi mở, thì trẻ cũng sẽ học được cách cư xử tương tự. Trẻ em không chỉ học từ lời nói, mà còn học từ cách chúng ta sống mỗi ngày.

Vì vậy, việc giúp trẻ hiểu rằng mỗi giới có thể có những quy tắc khác nhau nhưng đều xứng đáng được tôn trọng không nằm ở việc “dạy một lần cho xong”, mà là một quá trình nuôi dưỡng dài lâu, bằng những cuộc trò chuyện thường ngày, những ví dụ thực tế và lối sống bình đẳng trong chính gia đình.

Có cách nào để giúp trẻ nhận thức được tầm quan trọng của việc tôn trọng cơ thể của mình và của người khác không?

Đây là một câu hỏi rất quan trọng trong hành trình giáo dục giới tính và nuôi dưỡng tư duy bình đẳng ở trẻ nhỏ. Việc giúp trẻ hiểu rằng mỗi giới tính có thể có những quy tắc, vai trò hoặc kỳ vọng xã hội khác nhau – nhưng tất cả đều xứng đáng được tôn trọng – đòi hỏi sự kết hợp giữa sự quan sát, đối thoại cởi mở và lối sống làm gương từ chính bố mẹ.

Thứ nhất, bố mẹ cần dạy trẻ nhận biết sự khác biệt mà không gắn kèm với định kiến. Ví dụ, thay vì nói “con gái thì phải nhẹ nhàng” hay “con trai thì không được khóc”, chúng ta có thể thay bằng cách diễn đạt trung tính và tôn trọng hơn như: “Mỗi người có cách thể hiện cảm xúc khác nhau, và điều đó không liên quan đến việc con là trai hay gái.” Trẻ sẽ dần hiểu rằng giới tính không giới hạn con người trong một khuôn mẫu nhất định.

Thứ hai, nên giúp trẻ phân biệt giữa “quy tắc xã hội” và “giá trị con người”. Có những quy tắc mang tính lịch sử, văn hóa – chẳng hạn như cách ăn mặc, kiểu tóc, hay cách xưng hô – thường khác biệt giữa các giới. Tuy nhiên, những điều này không làm cho giới tính nào “hơn” hay “ít quan trọng” hơn.

Bố mẹ có thể nói: “Dù nam hay nữ, ai cũng có quyền được tôn trọng, được lắng nghe, và được đối xử công bằng.”

Thứ ba, hãy tận dụng những tình huống đời thường để nuôi dưỡng nhận thức này. Khi cùng xem một bộ phim, đọc một quyển sách hoặc quan sát cuộc sống xung quanh, bố mẹ có thể hỏi con: “Con nghĩ vì sao nhân vật nữ lại bị cấm làm điều đó?”, hoặc “Nếu là con trai, con có muốn được quyền chọn nghề nghiệp mình thích không?” Những câu hỏi như vậy khơi gợi sự đồng cảm và dẫn dắt trẻ tới nhận thức bình đẳng một cách tự nhiên.

Cuối cùng, bố mẹ chính là hình mẫu cụ thể nhất để trẻ học theo. Nếu bố mẹ thể hiện sự tôn trọng với người khác bất kể giới tính, không dùng lời lẽ phân biệt hoặc chế giễu, và sẵn sàng thảo luận về giới với con một cách cởi mở, thì trẻ cũng sẽ học được cách cư xử tương tự. Trẻ em không chỉ học từ lời nói, mà còn học từ cách chúng ta sống mỗi ngày.

Việc giúp trẻ hiểu rằng mỗi giới có thể có những quy tắc khác nhau nhưng đều xứng đáng được tôn trọng không nằm ở việc “dạy một lần cho xong”, mà là một quá trình nuôi dưỡng dài lâu, bằng những cuộc trò chuyện thường ngày, những ví dụ thực tế và lối sống bình đẳng trong chính gia đình.

Những yếu tố nào trong gia đình và văn hóa có thể hình thành quan điểm của trẻ về sự khác biệt giữa con trai và con gái?

Trẻ em không sinh ra với những niềm tin cố định về giới tính – mà những quan điểm đó được hình thành dần qua môi trường sống, đặc biệt là qua gia đình và văn hóa xã hội. Hai yếu tố này có ảnh hưởng rất lớn đến cách trẻ hiểu, cảm nhận và ứng xử với sự khác biệt giữa con trai và con gái.

Vai trò và kỳ vọng giới trong gia đình

Gia đình là môi trường xã hội đầu tiên mà trẻ quan sát và học hỏi. Những điều tưởng chừng nhỏ nhặt như:     

- Ai thường xuyên nấu ăn, dọn nhà?    

- Ai thường ra quyết định, sửa chữa đồ đạc?  

- Bố mẹ phản ứng ra sao khi con trai khóc hoặc con gái trèo cây, đá bóng?

Tất cả những điều này truyền đi những thông điệp rất rõ ràng (dù vô tình hay hữu ý) về việc giới nào nên làm gì, cư xử ra sao, mạnh mẽ hay dịu dàng,.. Nếu trong gia đình tồn tại sự phân chia cứng nhắc vai trò theo giới, trẻ dễ hình thành quan điểm rằng con trai và con gái “phải khác nhau” trong năng lực, cảm xúc hoặc quyền được thể hiện bản thân.

Ngược lại, nếu bố mẹ cùng chia sẻ công việc, cùng lắng nghe và thể hiện cảm xúc, cùng tôn trọng ý kiến và sở thích cá nhân của con – thì trẻ sẽ học được rằng mọi người đều có thể làm những điều giống nhau, bất kể giới tính.

Ngôn ngữ và cách trò chuyện với trẻ

Ngôn ngữ là một kênh rất mạnh để định hình quan điểm giới. Những câu nói quen thuộc như:      

- “Con trai thì không được khóc.”       

- “Con gái thì phải biết giữ gìn.”    

- “Việc đó không hợp với con gái/con trai.”

…đều là những thông điệp lặp đi lặp lại khiến trẻ gắn giới tính với những khuôn mẫu hành vi cứng nhắc. Bố mẹ nên thay đổi cách diễn đạt để trở nên công bằng và khích lệ trẻ phát triển đa dạng, ví dụ như:    

- “Ai cũng có quyền buồn, và có thể khóc nếu muốn.”    •   

- “Mỗi người có cách thể hiện riêng, điều quan trọng là mình biết lắng nghe và tôn trọng bản thân.”

Truyền thống và định kiến văn hóa

Trẻ còn chịu ảnh hưởng từ những niềm tin lâu đời trong văn hóa như:   

“Con trai gánh vác, con gái hi sinh.”    

“Trưởng nam là người nối dõi.”    

 “Con gái thì phải giữ giá.”

Những quan niệm này ăn sâu vào nhiều thế hệ và đôi khi được lặp lại vô thức qua lời nói, truyện cổ tích, tục ngữ, phim ảnh, hoặc cả cách xã hội phản ứng trước hành vi lệch chuẩn. Trẻ lớn lên trong môi trường này dễ mặc định rằng sự khác biệt giới là điều tự nhiên và không thể thay đổi.

Tuy nhiên, nếu bố mẹ biết cách giải thích, đặt câu hỏi phản biện, hoặc chọn lựa những nguồn tài liệu hiện đại, tiến bộ (sách truyện, hoạt hình, nhân vật đa dạng…) thì trẻ sẽ có thêm nhiều mô hình tham chiếu để xây dựng tư duy giới linh hoạt, nhân văn và công bằng hơn.

Do đó, quan điểm của trẻ về sự khác biệt giữa con trai và con gái không phải do bản năng sinh học mà được hình thành từ:  

- Vai trò giới mà trẻ quan sát trong gia đình.    

- Ngôn ngữ và cách giáo tiếp của người lớn.   

- Những niềm tin văn hóa và truyền thống xã hội.

Nếu bố mẹ và người lớn trong gia đình có ý thức xây dựng môi trường công bằng, không định kiến, thì trẻ sẽ lớn lên với cái nhìn đa chiều, tôn trọng sự khác biệt, và không bị bó buộc bởi những giới hạn của khuôn mẫu giới tính.