Câu nói “Đây là đồ của con'' tưởng vô hại nhưng gieo mầm ích kỷ, bố mẹ EQ cao dạy con lòng biết ơn

“Đây là đồ của con, sao phải đưa cho bố/mẹ?” Nhiều bậc bố mẹ từng nghe câu nói này từ con, có thể trong lúc đang chơi một món đồ yêu thích, hoặc khi bạn chỉ muốn mượn thử một chút. Dù nghe qua tưởng chừng vô hại, nhưng thực chất đây là một tín hiệu sớm cho thấy trẻ đang hình thành tư duy chiếm hữu và thiếu lòng sẻ chia.

Nếu không được định hướng đúng, tâm lý “của con là của con” dễ phát triển thành tính ích kỷ, thiếu cảm thông, và lâu dần khiến con xa cách với bố mẹ.

Trẻ nhỏ chưa hiểu sâu khái niệm “chia sẻ” hay “biết ơn”. Với các bé, món đồ chơi, cây bút hay viên kẹo… đều là “tài sản của riêng mình” – thứ mà bé có quyền bảo vệ. Trong giai đoạn này, ý thức sở hữu là điều bình thường, nhưng nếu bố mẹ không dạy cách chia sẻ và đồng cảm, ý thức đó sẽ biến thành sự ích kỷ.

Ảnh minh họa.

Đặc biệt, khi trẻ thấy người lớn hay tranh giành, thiếu tôn trọng nhau, hoặc không thể hiện sự biết ơn, bé sẽ học theo rất nhanh. Trẻ em không chỉ nghe lời dạy, mà quan sát và bắt chước hành vi của bố mẹ.

Do đó, khi trẻ hiểu rằng chia sẻ là yêu thương, biết ơn là trân trọng, sẽ dần phát triển lòng hiếu thuận và thấu hiểu. Một đứa trẻ biết chia sẻ với bố mẹ hôm nay, sau này sẽ biết quan tâm và giúp đỡ bố mẹ khi trưởng thành.

Vì vậy, bố mẹ cần mẹ kiên nhẫn hướng dẫn, gieo vào con hạt giống của chia sẻ, biết ơn và hiếu thuận, dù lớn lên trong bất kỳ hoàn cảnh nào, trẻ vẫn ấm áp và hiểu cách sống hòa thuận.

Chuyên gia tâm lý Nguyễn Ngọc Vui.

Theo góc nhìn tâm lý học, vì sao một số trẻ lại có xu hướng chiếm hữu mạnh, coi mọi thứ là của mình và không muốn chia sẻ, kể cả với bố mẹ?

Đầu tiên, trẻ nhỏ thích quan sát cách người lớn phản ứng. Ví dụ: Ở trong nhà, đứa trẻ nhìn thấy anh chị hoặc bố mẹ thường xuyên làm việc đó, thì đứa trẻ sẽ học theo việc đó.

Thứ hai là đứa trẻ đã được giáo dục như vậy. Ví dụ: Tôi đã gặp trường hợp là từ nhỏ con sống với ông bà, và thế là bố mẹ dạy cho con là ''Con nhớ nha, ở trong nhà của mình, cái này là của nhà mình, không có được cho bà thấy, cái này là không được cho ông'',...

Khi mà bố mẹ dạy điều này, thật ra điều đó ở một phương diện nào đó không xấu, nhưng chỉ xấu ở chỗ là đứa trẻ sẽ bị quá khích. Trẻ bị lập một cái ranh giới quá cứng nhắc và tin là ''Đây là đồ của tôi, tức là người khác không được phép đụng vào''. Và cái tính chiếm hữu của đứa trẻ từ giáo dục khiến cho trẻ đinh ninh là điều đó mới đúng. Cái này là của mình và mình không có nghĩa vụ phải chia sẻ với ai hết.

Ngoài ra, nghiên cứu về câu chuyện về di truyền, đặc điểm tính cách, khí chất của từng đứa trẻ, thì điều này cũng có ảnh hưởng. Tuy nhiên, hai yếu tố giáo dục và môi trường là quan trọng nhất.

Nhiều bố mẹ chiều con, sợ con buồn mà ít khi bắt con chia sẻ. Điều đó có thể vô tình “nuôi dưỡng” tính vô tâm và thiếu hiếu thảo trong tương lai không?

Câu trả lời là có. Đứa trẻ biết được nuông chiều, nhưng lại không được dạy về lòng biết ơn. Con sẽ nghĩ là ''À, nhiệm vụ của bố mẹ là phải chiều con. Nhiệm vụ của bố mẹ phải đi làm, kiếm tiền, mua cái đồ đó cho con, nhưng khi bố mẹ mua xong thì là của con và bố mẹ không được lấy''.

Ví dụ về bánh: "Cái gói bánh này, bố mẹ đi siêu thị dụng tiền của mình để mua cho con, nhưng bố mẹ thì không được ăn đâu, tại sao? Tại nó là của con".

Tôi cảm thấy rất đáng tiếc cho bố mẹ nuôi dạy con theo cách này, vì không hiểu rằng một cách vô tình đầy nguy hiểm, đã gieo ra ở trong con sự vô ơn và cái chủ nghĩa là chỉ được nhận thôi. Người khác làm cho tôi thì được, còn tôi sẽ không bao giờ làm cho người khác. Điều này hoàn toàn có nguy cơ có thể khiến trẻ vô tâm và thiếu hiếu thảo ở trong tương lai.

Chuyên gia có thể chia sẻ thêm: Lòng hiếu thảo có liên quan như thế nào đến trí tuệ cảm xúc (EQ) của trẻ?

Trí tuệ cảm xúc là khả năng để điều hòa cảm xúc của bản thân và của người khác. Trong năm phạm vi của trí tuệ cảm xúc, cái thứ tư là khả năng có thể thấu cảm, đặt mình vào hoàn cảnh của người khác.

Làm thể nào trẻ có thể hiếu thảo được khi mà con không biết đặt mình vào hoàn cảnh của người khác? Và con sẽ không biết rằng: Việc chia sẻ với người khác sẽ đem đến niềm vui.

Niềm vui của việc chia sẻ, niềm vui của việc lòng biết ơn được bày tỏ ra thì ý nghĩa cho cả người nhận ơn lẫn người ban ơn như thế nào? Theo tôi, đây là đỉnh cao của chỉ số trí tuệ cảm xúc mà bố mẹ và thầy cô nên nghiêm túc dạy con.

Tuy nhiên, nguy cơ là khi yêu cầu trẻ cái gì cũng phải chia sẻ,  luôn phải chia sẻ trong mọi lúc bất chấp mình như thế nào, dễ tạo ra xu hướng ngược.

Ví dụ về chiếc bánh ăn sáng: Con đói bụng lấy bánh ăn sáng, bạn A đã ăn sáng rồi nhưng thấy bánh con ngon xin, con cho. Con đói đến trưa. Lúc này bố mẹ nên dạy ''Đây là phần bánh của con, mình sẽ chia sẻ cho người thiếu và thực sự cần. Không thể nào con nhịn ăn sáng mà nhường lại cho một bạn đã ăn rồi, chỉ đơn giản là bạn thích cái của con''.

Điều quan trọng và tinh tế của bố mẹ là dạy cho con biết ranh giới như thế nào. Khi nào không được phép đụng vào đồ của con. Ví dụ: Nhật ký của con, bố mẹ hãy tôn trọng và không được đọc.

Chuyên gia có thể chia sẻ 3 điều bố mẹ nên làm mỗi ngày để nuôi dưỡng lòng biết ơn, nhân ái và hiếu thuận trong con?

Bố mẹ hãy làm gương. Thay vì ''Con, ngày hôm nay con biết ơn điều gì?', bố mẹ hãy chủ động ''Con ơi, ngày hôm nay mẹ rất là biết ơn đó là mẹ vừa về tới nhà, vừa kịp vừa về là mưa xuống, mẹ không bị ướt mưa, mẹ cảm thấy rất là biết ơn. Còn con, con biết ơn điều gì?'.

Muốn con có sự nhân ái, lòng hiếu thuận, bố mẹ cũng nên làm điều đó. Trẻ hoàn toàn biết rất rõ, rất tường tận cái cách đối xử mà bố mẹ đang đối xử đối với ông bà, đối với cô dì chú bác các bên.

Tuy nhiên, việc nguy hiểm hôm nay nhiều bố mẹthường hay nói xấu ông bà hàng xóm trước mặt con, thậm chí dạy cho con nói dối. Vì vậy, khó dạy trẻ lòng biết ơn, nhân ái và hiếu thuận.

Chia sẻ khi có: Tức là khi con có thì sẽ chia, nhưng không cần là khi giàu, vẫn chia sẽ được. Ví dụ: Trẻ có ba cái kẹo, con hoàn toànchia sẻ cho bạn một cái.

Sẻ chia bằng hành động hiếu thuận: "Con muốn đi tắm rồi, nhưng biết bố mới đi làm về và bị ướt mưa, và bố cần phải tắm gấp hơn mình, thì con hoàn toàn sẽ bày tỏ lòng biết ơn hiếu thảo với bố bằng việc là con sẽ chờ cho bố đi tắm xong".