TTND.PGS.TS.BS Lê Hoàng: "Hỗ trợ sinh sản cho phụ nữ độc thân là trao quyền sinh học bình đẳng, không khuyến khích trì hoãn hôn nhân hay làm mẹ đơn thân"

Từ ngày 1/10/2025, Nghị định 207/2025/NĐ-CP của Chính phủ chính thức có hiệu lực, quy định chi tiết về sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản (HTSS) và điều kiện mang thai hộ vì mục đích nhân đạo. Một trong những điểm thu hút sự chú ý lớn là mở rộng quyền tiếp cận kỹ thuật HTSS cho phụ nữ độc thân khi họ có nguyện vọng. 

Dưới đây là cuộc trao đổi với TTND.PGS.TS.BS Lê Hoàng, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, người dày dặn kinh nghiệm trong lĩnh vực hỗ trợ sinh sản tại Việt Nam. 

- Thưa TTND.PGS.TS.BS Lê Hoàng, nhiều người cho rằng Nghị định 207/2025 là một bước ngoặt lớn với phụ nữ độc thân. So với Nghị định 10/2015, sự thay đổi cụ thể là gì?

TTND.PGS.TS.BS Lê Hoàng: Thực ra, việc phụ nữ độc thân thực hiện kỹ thuật hỗ trợ sinh sản (HTSS) tại Việt Nam không phải bây giờ mới có. Trước đây, luật pháp không cấm và tại Trung tâm IVF, chúng tôi đã điều trị thành công cho nhiều trường hợp. Về mặt pháp lý, khác biệt then chốt là Nghị định 207 nêu rõ phụ nữ độc thân được thực hiện kỹ thuật hỗ trợ sinh sản khi có nguyện vọng - nghĩa là không còn ràng buộc chặt chẽ phải “có chỉ định y tế” như hiểu niệm phổ biến trước đây. Điều này thực sự tạo hành lang rõ ràng cho người muốn làm mẹ đơn thân. Tuy nhiên, cơ chế quản lý và giới hạn liên quan đến hiến/nhận tinh trùng, noãn, phôi; quy định mang thai hộ vì mục đích nhân đạo… đều rất chặt chẽ, nhằm cân bằng quyền cá nhân với rủi ro y tế, xã hội và đạo đức. 

Nghị định 207/2025 đã thuận tiện hơn rất nhiều về thủ tục hành chính. Ví dụ như phụ nữ đã ly hôn trước đây phải xin nhiều loại giấy xác nhận, nay với thời số hóa và thông tin điện tử chỉ cần VNeID. Một số quy định về chứng nhận sức khỏe, giấy tờ pháp lý được rút gọn, giúp quá trình diễn ra nhanh hơn và giảm áp lực tâm lý.

Ngoài ra, phụ nữ độc thân có thể dùng lại mẫu tinh trùng đã sử dụng trước đó để sinh thêm con, miễn không vi phạm nguyên tắc huyết thống. Nhưng Nghị định lại siết chặt quy định mang thai hộ vì mục đích nhân đạo, loại bỏ khả năng thương mại hóa. Đây là điểm Việt Nam khác với một số nước nơi thương mại mang thai hộ được chấp nhận. 

- Nghị định này mang ý nghĩa gì với xã hội và y tế thưa ông?

TTND.PGS.TS.BS Lê Hoàng: IVF vốn dĩ là một thành tựu y học mang tính nhân văn, giúp những người vô sinh hiếm muộn có cơ hội làm cha mẹ. Việc mở rộng các thủ tục nhưng chặt chẽ hơn về các điều khoản cho phụ nữ độc thân được hỗ trợ sinh sản để làm mẹ đơn thân là bước tiến về bình đẳng giới và quyền sinh sản. Theo thống kê của Bộ Y tế, Việt Nam ghi nhận khoảng 7,7% phụ nữ trong độ tuổi sinh sản bị vô sinh, trong đó một phần là phụ nữ độc thân có nhu cầu sinh con.

Tuy nhiên, tôi phải nhấn mạnh HTSS là phương pháp điều trị, không phải phương tiện sinh con thay thế cho mọi phụ nữ. Nếu còn trẻ, khỏe mạnh, đã kết hôn, chưa từng cố gắng mang thai tự nhiên, thì chưa nên can thiệp. Phụ nữ nên hiểu rõ thụ thai tự nhiên luôn là lựa chọn tốt nhất nếu điều kiện sức khỏe và tuổi tác cho phép.

- Có lo ngại rằng việc “mở cửa” HTSS cho phụ nữ độc thân sẽ làm tăng nguy cơ kết hôn cận huyết. Theo ông thực tế sẽ như thế nào?

TTND.PGS.TS.BS Lê Hoàng: Nguy cơ này có tồn tại nhưng xác suất rất thấp. Nguồn tinh trùng hiến ở Việt Nam vốn đã hạn chế, quy định lại chặt chẽ: mỗi người chỉ hiến tinh trùng sàng lọc nghiêm ngặt cho một phụ nữ vô danh khác và dữ liệu được lưu trữ, kết nối giữa các cơ sở y tế chuẩn bị được triển khai sẽ càng hạn chế nguy cơ này. Nếu các trung tâm thực hiện tốt: lưu trữ, ghi mã, báo cáo và liên thông cơ sở dữ liệu khi cần, nguy cơ kết hôn cận huyết do trùng lặp nguồn gen sẽ ở mức rất thấp.

Nhiều quốc gia đã hợp pháp hóa quyền này cho phụ nữ độc thân, trong đó Pháp, Tây Ban Nha và Úc có hệ thống ngân hàng tinh trùng công khai, giúp quản lý chặt chẽ nguy cơ cận huyết. Ở một số nước như Anh, Pháp, trẻ sinh ra từ tinh trùng hiến có quyền yêu cầu biết danh tính cha sinh học. Việt Nam chưa áp dụng nhưng cũng đang nghiên cứu. Vấn đề này không chỉ là quyền biết, mà còn liên quan đến luật thừa kế và quyền riêng tư - những câu chuyện phức tạp cần cân nhắc kỹ.

- Trẻ sinh ra nhờ HTSS từ mẹ đơn thân liệu có gặp rào cản pháp lý?

TTND.PGS.TS.BS Lê Hoàng: Không. Giấy chứng sinh, giấy khai sinh sẽ ghi tên mẹ, phần cha để trống. Trẻ vẫn có quyền học tập, khám chữa bệnh, hưởng bảo hiểm như mọi trẻ khác. Về pháp luật, đứa trẻ này hoàn toàn bình đẳng.

- Trước khi có nghị định mới, những trường hợp phụ nữ độc thân làm mẹ tại IVF Tâm Anh gặp khó khăn gì, thưa PGS?

TTND.PGS.TS.BS Lê Hoàng: Khó khăn có thể có liên quan thủ tục giấy tờ. Về chuyên môn, chúng tôi đã thực hiện và thành công nhiều ca. Việc nghị định hóa giúp minh bạch hóa quy trình, tránh hiểu nhầm về pháp lý và tạo tâm lý an tâm cho bệnh nhân.

- Theo ông đánh giá, nhu cầu phụ nữ độc thân muốn làm mẹ hiện nay như thế nào?

TTND.PGS.TS.BS Lê Hoàng: Tôi nghĩ xu hướng này sẽ gia tăng do phụ nữ cảm thấy xã hội đã cởi mở hơn trong việc làm mẹ đơn thân và các định kiến cũ dần được xóa bỏ. Nhiều người trữ trứng sớm - trước 35 tuổi để sau này có lựa chọn chủ động hơn. Tuy nhiên, tâm lý xã hội, định kiến về trinh tiết và gia đình vẫn là rào cản khiến nhiều người chần chừ. Do đó, khi họ sẵn sàng, tuổi sinh sản đã giảm, làm tăng nguy cơ thất bại hoặc biến chứng.

- Vậy độ tuổi nào là phù hợp nhất để phụ nữ độc thân thực hiện HTSS?

TTND.PGS.TS.BS Lê Hoàng: Trước 35 tuổi là tối ưu với bất kỳ phụ nữ độc thân hay đã kết hôn. Sinh con sớm giúp giảm nguy cơ tiền sản giật, tiểu đường thai kỳ, đồng thời tiết kiệm chi phí điều trị và nâng cao tỷ lệ thành công. Với IVF, tuổi của người phụ nữ là yếu tố then chốt quyết định kết quả.

- Sau khi Nghị định 207/2025 có hiệu lực, Trung tâm đã chuẩn bị ra sao để đón tiếp đối tượng phụ nữ muốn làm mẹ đơn thân nhờ HTSS?

TTND.PGS.TS.BS Lê Hoàng: Chúng tôi đã hoàn thiện quy trình bảo mật thông tin người hiến - người nhận, đào tạo nhân sự tư vấn riêng cho nhóm phụ nữ độc thân, và áp dụng tiêu chuẩn RTAC quốc tế để đảm bảo an toàn, minh bạch.

- Một số người cho rằng chính sách này có thể khiến phụ nữ “trì hoãn” hôn nhân hoặc sớm chủ động lựa chọn làm mẹ đơn thân nhiều hơn. Ông nghĩ sao?

TTND.PGS.TS.BS Lê Hoàng: Tôi cho rằng đây là quyền lựa chọn cá nhân và không nên gắn mác “đúng - sai” tuyệt đối. Hỗ trợ sinh sản cho phụ nữ độc thân là trao cho họ quyền sinh học bình đẳng, không phải khuyến khích trì hoãn hôn nhân hay làm mẹ đơn thân.

- Với tư cách một chuyên gia đầu ngành hỗ trợ sinh sản tại Việt Nam và hơn 20 năm kinh nghiệm của một bác sĩ “mát tay”, ông muốn gửi gắm điều gì tới những phụ nữ độc thân đang mong muốn làm mẹ?

TTND.PGS.TS.BS Lê Hoàng: Quyền làm mẹ là chính đáng và pháp luật đã bảo vệ, hãy bắt đầu sớm và tư vấn đầy đủ. Nếu bạn còn trẻ, hãy cân nhắc trữ noãn; nếu đã ở độ tuổi muộn, hãy đến trung tâm uy tín để đánh giá dự trữ buồng trứng, tư vấn rủi ro và khả năng thành công. HTSS là một công cụ y khoa mạnh mẽ nhưng không phải giải pháp tiêu chuẩn cho tất cả - mỗi ca đều phải cá thể hóa điều trị. Và điều quan trọng nhất: quyết định phải dựa trên thông tin y tế chính xác, hỗ trợ tâm lý và nhận thức pháp lý rõ ràng.

Ở góc độ xã hội, chúng ta vẫn cần nhìn nhận đầy đủ rằng nuôi con một mình đòi hỏi nhiều nguồn lực về tài chính, thời gian và tinh thần. Do đó, trước khi quyết định làm mẹ đơn thân, phụ nữ nên được tư vấn kỹ lưỡng kể cả về tâm lý hậu sinh nở.

Và khi đã cảm thấy chắc chắn với quyết định của mình thì nên tìm hiểu và bắt đầu sớm, khi sức khỏe và chất lượng trứng còn tốt. IVF không có công thức chung, mỗi người là một câu chuyện riêng, vì vậy hãy tin tưởng bác sĩ, chuẩn bị về tâm lý, tài chính và sức khỏe. Khi hội đủ điều kiện, cơ hội thành công sẽ cao hơn.