Nguyễn Cừ và truyện cười Việt Nam (nhân đọc Truyện cười Việt Nam thời @ - NXB Văn học, 2021)

Nguyễn Cừ tốt nghiệp khoa Văn Đại học Tổng hợp khóa 18. Luận án của ông chuyên ngành là phương pháp nghiên cứu văn học. Nhưng vào những năm 90 khi kinh tế thị trường bắt đầu phát triển, tư duy và quan niệm văn học được đổi mới, những cuốn sách thuộc loại bị phê phán, hạn chế xuất bản được nhìn lại, Nguyễn Cừ chuyển hướng sang dòng sách này. Dòng sách này in được với số lượng lớn, được nhiều tầng lớp bạn đọc trong xã hội đón đọc, luôn được các nhà sách tư nhân, lúc ấy gọi là “đầu nậu sách” đầu tư mua bản thảo giá cao, trả nhuận bút gấp hai, ba lần các sách nghiên cứu chuyên sâu khác. Nguyễn Cừ đã thành công với các tuyển tập như Văn xuôi lãng mạn Việt Nam 1930-1945, 8 tập 1989/1990, tiếp đến là bộ Văn chương Tư lực văn đoàn, 3 tập, hoặc bộ Truyện cổ tích Việt Nam hay nhất,10 tập cho thiếu nhi. Nhưng ông nổi lên nhất và được nhiều người biết đến là cuốn Kho tàng truyện tiếu lâm Việt Nam, xuất bản năm 1990 và cuốn Truyện cười Việt Nam hiện đại năm 1996.

Nói đến truyện cười trong kho tàng văn học dân gian ở nước ta đã có khá nhiều tác giả được bạn đọc biết đến như Trương Vĩnh Ký, Huỳnh Tịnh Của, Phạm Duy Tốn… sau nữa là Nguyễn Hồ. Nhưng các tác giả trên chỉ xếp truyện cười vào mục thể loại không quan trọng, dành số trang rất ít ỏi trong các hợp tuyển văn học dân gian, hoặc có ra riêng sách cũng chỉ ngót nghét hơn trăm trang, trên dưới trăm truyện.

Sau những năm 60 của thế kỷ trước, do quan niệm truyện tiếu lâm là truyện tục nên hầu như các sách về truyện cười ít và không xuất hiện nữa.

Sau năm 1975, sách truyện cười xuất hiện nhiều hơn, đặc biệt là sự xuất hiện các tác phẩm cười trên sân khấu, tivi, trên các mặt báo và các sách truyện cười của các tỉnh phía Nam được dư luận bạn đọc quan tâm nhiều hơn. Nhưng tất cả các cuốn sách ấy đều tái bản nhỏ, lẻ, mỏng, nhiều truyện quá xô bồ tục tĩu, nhạt khó chấp nhận.

Nguyễn Cừ đã tìm đến khu vực này, ông thấy tiếng cười là vô cùng quan trọng trong đời sống văn học. Trong Lời giới thiệu cuốn Kho tàng truyện tiếu lâm Việt Nam, ông đã viết: “con người sinh ra từ lúc chào đời là khóc. Rồi từ lúc sinh ra cho đến lúc từ giã cõi trần gian còn có bao nhiêu điều cần khóc, phải khóc. Khóc vì đau khổ, oan ức, buồn tủi, giận hờn, thương cảm và cả khóc vì vui mừng, sung sướng, hạnh phúc. Vậy sao dân gian lại không nghĩ ra truyện gây khóc mà lại toàn là truyện gây cười”.

Nguyễn Cừ và truyện cười Việt Nam (nhân đọc Truyện cười Việt Nam thời @ - NXB Văn học, 2021) - 1

Rõ ràng, tiếng cười rất có ý nghĩa giúp cho con người về mặt tinh thần, hướng con người hoàn thiện đạo đức nhân cách, sinh hoạt, lạc quan chiến thắng  mọi đau khổ, trở ngại mà con người sinh ra trong đời vốn phải gánh chịu.

Tiếng cười khác tiếng khóc là nâng cao con người hơn trong cuộc sống, có giá trị quý báu hướng con người đến một tương lai tốt đẹp, lạc quan ngay cả trong những lúc đau khổ nhất, Tiếng cười vừa để cười giải trí, vừa là để giáo dục, vừa để hoàn thiện nhân cách của mỗi người, mỗi ngày trưởng thành tốt đẹp hơn.

Nguyễn Cừ là tác giả của truyện cười ở cả hai khung thời gian là sưu tầm trong vốn cổ và sáng tác truyện cười hiện đại. Hai cuốn sách Kho tàng truyện tiếu lâm Việt NamTruyện cười Việt Nam hiện đại dày dặn hơn 442 trang và 430 trang, mỗi cuốn đều có số lượng truyện là trên 400 truyện kể.

Đóng góp lớn nhất của hai cuốn sách này là số lượng truyện phong phú, gây cười có lý có tình, gây cười để người đọc yêu thích nhớ lâu, truyền miệng kể lại cho nhau nghe. Hai cuốn sách là sự tập hợp đầy đủ nhất các truyện cười, tiếng cười mà dân gian đang lưu truyền và cả  những sáng tác mới khai thác theo cách tìm hiểu, đào sâu tâm lý của bạn đọc.

Điều tâm đắc và dễ chấp nhận  trong khai thác truyện là Bài viết Lời giới thiệu ở đầu mỗi cuốn sách. Phải công nhận tác giả đã phải đọc, nghiên cứu rất sâu mới viết một cách đầy đủ, hoàn chỉnh được đánh giá như định hình một thể loại truyện cười trong kho tàng văn học dân gian.

Hai bài giới thiệu đầu sách của hai cuốn sách như là cầu nối, gợi mở cho giới nghiên cứu văn học dân gian đi sâu vào thể loại này, giúp bạn đọc quan niệm và hiểu hơn về nghệ thuật, phương cách gây cười trong truyện cười dân gian và truyện cười hiện đại.

Hai cuốn sách này thuộc loại sách bán chạy nhất trong thập kỷ 90, được tái bản, nối bản nhiều lần. Giá trị đóng góp của hai cuốn sách này đã được nhiều tác giả, nhiều bài viết bình luận, đánh giá, khích lệ. Trong khuôn khổ của một bài báo, chúng tôi xin không nhắc lại hay đánh giá lại nữa.

Tháng 3/2021, Nguyễn Cừ lại cho xuất bản cuốn Truyện cười Việt Nam thời @. Đánh giá cuốn sách này, chúng tôi xin để vào một bài khác, chỉ xin trân trọng trích in một truyện cười đề bạn đọc cùng thưởng thức.

THƠ VUI

Buổi tối, tôi đến nhà người bạn chơi. Cả nhà bạn tôi vừa đi biển Đồ Sơn về, tôi hỏi:

- Có chuyện gì hay không?

Biết tôi là người hay sưu tầm truyện cười, bạn tôi cười rồi nói:

- Chỉ có thơ thôi, ông có chép thơ không?

Tôi bảo cũng được, bạn tôi đọc:

Không đi không biết Đồ Sơn

Đi thì mới biết to hơn đồ nhà

Đồ nhà tuy có hơi già

Nhưng là đồ thật, không là đồ sơn.

Bạn tôi lại bảo:

- Tôi còn biết có câu hay hơn kia. Và, anh đọc luôn:

Không đi không biết Đồ Sơn

Đi rồi mới biết to hơn đồ nhà

Đồ nhà bằng cái lá đa

Đồ Sơn bằng cái bàn là Liên Xô

Vợ bạn tôi đi từ dưới bếp lên tươi cười nói:

- Em cũng biết mấy câu thơ thiếu dấu, em đọc nhé:

Không đi không biết Tam Đao (Đảo).

Đi rồi mới biết thế nào là ngu.

Một giường nó xếp hai cu (cụ)

Ngủ không có gối lấy mu (mũ) gối đầu.

Tin liên quan

Tin mới nhất