“Đánh thức” di sản tranh dân gian Đông Hồ trên sân khấu xiếc

Vở diễn “Ký ức làng Hồ” - điểm nhấn của chuỗi hoạt động đã mang tới những vở diễn kết hợp giữa xiếc đương đại và tranh dân gian.

“Xiếc Họa Đông Hồ” không chỉ là một sự kiện văn hóa - nghệ thuật, mà còn là minh chứng cho nỗ lực nghiêm túc trong việc tìm kiếm hướng tiếp cận mới cho công tác bảo tồn di sản. Sự kiện mang ý nghĩa đặc biệt trong bối cảnh Nghề làm tranh dân gian Đông Hồ của Việt Nam chính thức được UNESCO ghi danh vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp tại kỳ họp thứ 20 diễn ra ở Ấn Độ ngày 9/12/2025 vừa qua.

Thông qua mô hình kết hợp giữa xiếc đương đại và tranh dân gian, chương trình đưa ra ý tưởng, mở ra hướng tiếp cận mới trong quảng bá văn hóa Việt Nam tới công chúng trong nước và du khách quốc tế, khẳng định vai trò của thế hệ trẻ trong việc bảo tồn, tiếp nối và lan tỏa giá trị di sản.

Vở diễn thu hút sự quan tâm của đông đảo khán giả.

Nếu xiếc là nghệ thuật của chuyển động, của sự dẻo dai và khéo léo hình thể, thì tranh Đông Hồ là kết tinh của mỹ thuật dân gian Việt Nam, được tạo nên từ kỹ thuật khắc gỗ, giấy điệp và hệ màu tự nhiên, phản ánh khát vọng về cuộc sống hòa hợp, sung túc, nhân văn của người Việt.

Thay vì chỉ chiêm ngưỡng những bức tranh tĩnh trên mặt giấy điệp, khán giả được chứng kiến các nhân vật bước ra khỏi khung tranh, chuyển động trên sân khấu thông qua vở diễn “Ký ức làng Hồ” – nơi xiếc được sử dụng như ngôn ngữ chủ đạo để kể câu chuyện về dòng tranh dân gian Đông Hồ.

Khán giả được chứng kiến các nhân vật bước ra khỏi khung tranh, chuyển động trên sân khấu.

Vở diễn có thời lượng 90 phút với cấu trúc gồm ba phần, dẫn dắt khán giả qua một hành trình nghệ thuật giàu cảm xúc. Mở đầu là không gian “Đu Quan họ” đầy trữ tình, do bộ đôi NSƯT Thu Hương - NSƯT Thanh Tuấn biểu diễn, đưa người xem trở về không gian với nhịp sống yên bình, đậm đà bản sắc của làng quê Bắc Bộ.

Tiết mục “Đu Quan họ”.

Tiếp nối mạch cảm xúc là phần giao lưu cùng NNƯT Nguyễn Hữu Quả - người đã dành cả cuộc đời để gìn giữ và phát huy giá trị tranh dân gian Đông Hồ. Qua những câu chuyện chân thực về lịch sử thăng trầm của làng tranh, khán giả không chỉ hiểu thêm về kỹ thuật, triết lý ẩn sau mỗi bức tranh, mà còn cảm nhận rõ khát vọng hồi sinh di sản trong đời sống đương đại. Sự xuất hiện của nghệ nhân trên sân khấu đã tạo nên sợi dây kết nối đặc biệt giữa truyền thống và hiện tại.

 NNƯT Nguyễn Hữu Quả kể chuyện về tranh dân gian Đông Hồ.

Điểm nhấn của chương trình là vở diễn sân khấu hóa “Chuyện Nhà Tí”, nơi các bức tranh Đông Hồ kinh điển được tái hiện bằng ngôn ngữ xiếc giàu tính biểu đạt. Những kỹ thuật nhào lộn, thăng bằng, tung hứng được lồng ghép khéo léo, giúp nhân cách hóa các nhân vật dân gian, biến sân khấu thành một không gian nghệ thuật sống động, nơi giá trị truyền thống và cảm quan thẩm mỹ hiện đại giao thoa một cách tự nhiên.

Vở diễn sân khấu hóa “Chuyện Nhà Tí”.

Các bức tranh Đông Hồ kinh điển được tái hiện bằng ngôn ngữ xiếc giàu tính biểu đạt.

Các vở diễn góp phần mở ra hướng tiếp cận mới trong việc quảng bá văn hóa Việt Nam tới công chúng trong nước và du khách quốc tế.

Bên cạnh vở diễn chính, không gian Rạp xiếc Trung ương vào buổi sáng cùng ngày đã biến thành một “Hội Làng” thu nhỏ. Tại đây, khán giả được trải nghiệm các trò chơi dân gian, tự tay in tranh Đông Hồ và tìm hiểu về các nguyên liệu tự nhiên tạo nên màu sắc đặc trưng của dòng tranh này.

Hoạt động tham quan, trải nghiệm trong khuôn khổ sự kiện.

Đại diện Ban tổ chức dự án “Thức Cùng Di Sản” – anh Nguyễn Tất Đạt chia sẻ:“Thông qua sự kết hợp giữa xiếc đương đại và tranh dân gian Đông Hồ, dự án hướng tới việc đưa ra ý tưởng về việc làm mới cách tiếp cận di sản, giúp công chúng, đặc biệt là giới trẻ, cảm nhận được vẻ đẹp, tinh thần và giá trị văn hóa truyền thống bằng một ngôn ngữ nghệ thuật gần gũi hơn với đời sống hôm nay”.

Theo anh Nguyễn Tất Đạt, chương trình “Xiếc Họa Đông Hồ” ra đời như một nỗ lực sáng tạo nhằm đưa di sản bước ra khỏi không gian trưng bày tĩnh lặng, để những giá trị quen thuộc được kể lại bằng một ngôn ngữ mới - sinh động hơn, gần gũi hơn và dễ tiếp cận với nhiều bộ phận khán giả hơn. Dẫu vậy, đây vẫn chỉ là một cánh cửa mở ra sự tiếp cận ban đầu; để thực sự yêu, hiểu và gắn bó sâu sắc với tranh Đông Hồ, vẫn cần hành trình dài hơn của giáo dục, trải nghiệm và sự đồng hành bền bỉ từ cộng đồng, nghệ nhân và các thế hệ kế tiếp.

Huyền Thương

Gìn giữ nghề làm tranh dân gian Đông Hồ

Di sản Việt Nam tiếp tục khẳng định vị thế ở tầm quốc tế khi nghề làm tranh dân gian Đông Hồ (phường Thuận Thành,...