Thiền trong thơ - vén mở những chiêm nghiệm về đời sống, thiên nhiên và con người

Lựa chọn và trung thành với thể loại lục bát từ những ngày đầu bước vào hành trình thơ ca, sau thành công của các tập thơ trước đó, nhà thơ Trần Lê Khánh tiếp tục gây bất ngờ với tập thơ Đồng - Tuyển tập Xứ 2 khi tiếp cận lục bát theo kiểu hiện đại,  có nhiều điểm mới so với thể lục bát truyền thống, đưa người đọc bước vào không gian cô đọng của chữ nghĩa, đồng thời gợi lên những xúc cảm và chiêm nghiệm sâu sắc.

Sự kiện ra mắt tập thơ do Nhà xuất bản Hội Nhà văn và Nhã Nam tổ chức ngày 20/9, tại Hà Nội với sự hiện diện của đông đảo các nhà thơ, nhà phê bình, văn nghệ sĩ và bạn đọc yêu thơ. Trong không gian gần gũi và thi vị ấy, độc giả đã có cơ hội lắng nghe, đối thoại và chia sẻ về những tiếp nhận thi ca với tập thơ mới nhất của tác giả Trần Lê Khánh.

Chương trình ra mắt sách đã nhận được sự quan tâm của đông đảo văn nghệ sĩ và công chúng yêu thơ.

Nhà thơ Đỗ Anh Vũ nhận định, ngôn ngữ thơ của Trần Lê Khánh ngày càng trong hơn, thể hiện sự dụng công nhiều hơn của tác giả. So với thời gian đầu chủ yếu tập trung vào chủ đề tình yêu đôi lứa thì trong tập thơ mới nhất này, tác giả đã có nhiều câu bộc lộ rõ hơn về nhân sinh, mang tính chất triết học, cho thấy sự chiêm nghiệm, suy tư nhiều hơn.

Với Đồng – Tuyển tập Xứ 2, cho thấy Trần Lê Khánh đã rất dụng công trong việc chọn lọc câu chữ, chữ gọn nhưng ý nhiều. Mỗi câu thơ, mỗi bài thơ trong tập thơ dù có nhiều chất liệu đời thường nhưng vẫn luôn có những khoảng trống trừu tượng, khơi gợi độc giả tự ngẫm, tự suy tưởng, chiêm nghiệm về bản thân, cuộc sống và thế giới xung quanh.

con cá đớp giấc mộng lành

bơi qua chín kiếp hết tanh cái đầu

hồi hôm con phố lên màu

những ô cửa sổ bắt đầu ăn đêm

có hạt mưa nhỏ ngủ quên

mặt nước im lặng khua tên của mình

(Xứ 39)

đi với bụt mặc cà sa

trăng cùng cuốc bộ với ta cho gần

chiếc lá vàng rớt trên sân

nhà sư đặt bước chân trần xuống sau

tiếng chuông như rắn mất đầu

những tiếng ngân cuối hồi lâu mới ngừng

(Xứ 75)

Trạng thái đời sống đương đại được nhà thơ khéo léo biểu đạt qua những hình ảnh vừa chân thực, vừa siêu thực, tạo nên những kết nối bất ngờ cùng những khoảng lắng đọng, khi ý thơ tạo ra điểm chạm và kết nối với người đọc. Đó có thể là câu chuyện về tình mẫu tử thiêng liêng, là sự tiếc nuối những đổi thay của một chốn quen, là hình ảnh con người hòa với thiên nhiên, cũng có thể là nỗi cô đơn vời vợi…

Tập thơ “Đồng – Tuyển tập Xứ 2” của tác giả Trần Lê Khánh.

Điểm chung ở các bài thơ trong Đồng - Tuyển tập Xứ 2 còn là câu chuyện của tâm thức, điều này đã từng chút dẫn gợi và mở ra cho người đọc những cách tiếp cận, kết nối riêng với thế giới và quan trọng hơn cả là kết nối với chính mình, cũng là một cách thiền trong thơ.

mẹ vòng tay ôm đứa con

yêu thương nào phải sáng tròn như trăng

như vầng trăng tỏ đêm rằm

phần trăng còn lại để chăm ngọn đồi

mẹ cười với chiếc bóng tôi

sinh ra cùng lúc với trời mùa thu

(Xứ 05)

Tập thơ gồm mười chương với 100 bài thơ lục bát, viết về đồng quê, thiên nhiên, cuộc sống, con người... và tất cả đều mang hơi hướng “thiền”. Sự tối giản, cô đọng và cảm quan thiền tạo nên nét đặc trưng của tập thơ. Điều này được thể hiện từ cách tác giả đặt tên chương (chương một, chương hai, chương ba…), đến các bài thơ cũng được đặt tên tối giản theo số thứ tự từ “Xứ 01” đến “Xứ 100”. Đặc biệt, mỗi cặp lục bát dù ở trong bài thơ hay đặt ra khỏi thi cảnh thì vẫn có thể truyền tải thông điệp và ý nghĩa độc lập.

Các diễn giả chia sẻ tại chương trình.

Đánh giá cao tinh thần duy trì sức sống của thơ lục bát trong bối cảnh văn thơ đương đại với những cách tân, làm mới của tác giả Trần Lê Khánh, nhà thơ Nguyễn Việt Chiến cho rằng, thơ lục bát của Trần Lê Khánh đã mở ra những tập thơ khá lắng đọng và khúc triết. Đặc biệt, trong tập thơ mới ra mắt này, những dạng lục bát hai câu tuy ngắn nhưng chứa đựng rất nhiều nghệ thuật đối lập, cảm thức nhân sinh, chiều sâu triết luận khá độc đáo. Và tác giả đã thổi vào đó hơi thở của thiền học hiện đại với ngôn từ tinh lọc, hình thành nên những gợi cảm biểu tượng bất ngờ.

Về chất thiền trong thơ Trần Lê Khánh, PGS. TS Hoàng Kim Ngọc nhận định: “Thơ Trần Lê Khánh đã khắc họa một vòng tròn nhân sinh: từ vô thường đến luân hồi, từ khổ đau đến khát vọng giải thoát. Anh không tái hiện giáo lý khô khan, mà làm cho nó sống động bằng những hình ảnh đời thường: chiếc cúc hóa già, gió lướt qua mặt, con kiến lửa trong đêm... Đó là cách để triết lý Phật giáo trở nên gần gũi, chạm đến tâm thức của độc giả”.

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều thì cảm nhận: “Với thơ lục bát, Trần Lê Khánh đã chạm vào tất cả mọi thứ trong cuộc đời này, có những thứ rất rất mơ hồ, rất rất nhỏ bé như cái lá, con kiến, một cái ghế, một đám mây trôi, một tờ báo… nhưng cuối cùng ở trong cái sự nhỏ bé ấy thì anh đã mở ra một vùng văn hóa, một vùng tập tính và một cái gì đó rất sâu sắc. Có thể thấy, Trần Lê Khánh đã phát hiện ra một vũ trụ vô cùng rộng lớn trong tất cả những thứ chúng ta nhìn thấy, chúng ta chạm thấy, chúng ta nghe thấy, chúng ta quan sát thấy và chúng ta sống cùng”.

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều nêu cảm nhận về tập thơ mới nhất của Trần Lê Khánh.

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều chia sẻ thêm, Trần Lê Khánh đã mang lại một thể thơ lục bát khác biệt, anh đã thoát khỏi cái bẫy của sự du dương, của vật liệu, của nhạc tính, của những cái duy cảm thông thường mà đi sâu vào cõi thiền, cõi phật. Và chính những câu thơ như thế đã xác lập Trần Lê Khánh trong thế giới thơ đương đại Việt Nam và đặc biệt là thơ lục bát.

Xuyên suốt cuộc trò chuyện, các nhà văn, nhà thơ và nhà nghiên cứu đều đồng tình cho rằng tuy lục bát là một thể thơ khó để tạo được dấu ấn riêng, nhưng tác giả Trần Lê Khánh vẫn tìm được một con đường để làm mới lục bát và làm mới chính mình.

Huyền Thương

Thế giới trong veo xúc cảm trong tập thơ "Trắng mây tóc mẹ"

Tái hiện vẻ đẹp của thơ ca theo cách giản dị, tập thơ "Trắng mây tóc mẹ" của tác giả Trương Anh Tú đã mang đến...