Bài hát cho thiếu nhi hiện nay

Thiếu nhi rất yêu thích ca hát. Hoạt động này đối với các em là một nhu cầu cấp thiết, tự nhiên, không thể thiếu. Các nhà giáo dục, tâm lý học đã từng nhận định: Giáo dục đạo đức, nhân cách cho các em bằng âm nhạc có một hiệu quả đặc biệt.

Ở nước ta hiện nay, đời sống âm nhạc nói chung chủ yếu vẫn ở lĩnh vực thanh nhạc. Đối với thiếu nhi, điều này càng rõ. Chúng ta đã có rất nhiều bài hát hay dành cho tuổi thơ trong kho tàng ca khúc Việt Nam góp phần giáo dục các em về tâm hồn, trí tuệ. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, nếu sự nỗ lực của giới nhạc sĩ sáng tác và các cơ quan phổ biến tác phẩm không có sự gia tăng, chắc chắn không thể đáp ứng được đòi hỏi tự nhiên về âm nhạc của các em.

Nhiều năm gần đây, bài hát dành cho thiếu nhi dường như số lượng không nhiều và chất lượng có phần giảm sút. Trong các hội diễn ca múa nhạc thiếu nhi hoặc học sinh phổ thông, rất ít thấy xuất hiện những sáng tác mới, hay của các nhạc sĩ chuyên nghiệp. 

Thường các em đưa lên sân khấu những bài hát từ 3 nguồn: một là hát lại những bài hát hay, nổi tiếng, ra đời từ rất lâu, vẫn còn lưu truyền đến hôm nay, ví như các bài Lỳ và sáo của Văn Chung, Reo vang bình minh của Lưu Hữu Phước chẳng hạn; hai là do những người sáng tác không chuyên, chủ yếu là người dàn dựng chương trình “tự biên” kịp thời, “lấp chỗ trống” và cũng tiện dịp giới thiệu mình; ba là nhiều em ở độ tuổi thiếu niên học phổ thông trung học đã hát ca khúc dành cho người lớn. Việc thiếu vắng những sáng tác mới, có giá trị, chất lượng đã làm giảm sút hiệu quả những liên hoan, hội diễn, làm nghèo nàn sinh hoạt âm nhạc của các em.

Bài hát cho thiếu nhi hiện nay - 1

Các em học sinh phổ thông hiện nay yêu thích biểu diễn các bài hát của người lớn hay những bản nhạc trend tren tiktok trong các hội diễn của nhà trường. Ảnh minh họa 

Trước đây, một số cơ quan như Uỷ ban Thiếu niên nhi đồng Trung ương, Hội Nhạc sĩ Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam thường phối hợp tổ chức các cuộc vận động sáng tác bài hát cho thiếu nhi, do đó thu thập được nhiều tác phẩm cho các em và kích thích phong trào sáng tác. Nhưng từ năm 1979 – Sau cuộc vận động của Uỷ ban năm Quốc tế thiếu nhi – không thấy có cuộc vận động chính thức nào khác. Thỉnh thoảng cũng có một vài cuộc nhưng do một số cơ quan, đoàn thể nào đó đứng ra “com-măng” một vài tác giả đã quen biết, chứ không vận động rộng rãi, và chủ yếu nhằm tuyên truyền cho cơ quan, đoàn thể, địa phương mình.

Cần thấy một điều là các cơ quan phổ biến tác phẩm âm nhạc là cực kì quan trọng đối với việc hấp thụ bài hát, trong đó các đài phát thanh, truyền hình có vị trí đặc biệt. Có thể ghi nhận từ khi có hai phương tiện truyền thông này, rất nhiều bài hát mới đã đến được với các em. 

Nhưng một sự thực cũng nên được xem xét: Việc sử dụng, phổ biến những bài hát mới chủ yếu vào những dịp kỉ niệm hoặc có sự kiện thời sự, chính trị nào đó. Còn những ngày tháng bình thường trong năm, nhất là những năm gần đây hầu như rất ít giới thiệu tác phẩm mới. 

Tất nhiên, hai đài trên là báo nói và báo hình, không thể thoát ly chức năng cơ bản là tuyên truyền chính trị; song, nghĩ rằng lĩnh vực nghệ thuật, đặc biệt là âm nhạc, nên quan niệm vấn đề đó một cách rộng rãi hơn. Chúng ta đều biết mọi khái niệm về tư tưởng, đạo đức đối với các em chỉ có thể chuyển hoá, thuyết phục được trong một tác phẩm âm nhạc nhờ cậy vào hiệu quả của thẩm mỹ âm nhạc. Bởi vậy, chất lượng bài hát vẫn phải được coi trọng hàng đầu. 

Bài hát ấy đề cập đến cái gì, biểu hiện vấn đề gì đã là điều cần quan tâm, nhưng quan trọng hơn phải là biểu hiện như thế nào, với một giai điệu, một ngôn ngữ âm nhạc ra sao. Đối với tuổi thơ, tốt nhất là những bài hát hãy nói đến những gì gần gũi, thân thiết nhất với đời sống tâm hồn các em. Cảnh đẹp thiên nhiên, quê hương xứ sở, những quan hệ tình cảm đối với ông bà, cha mẹ, anh chị em ruột, mái trường yêu dấu, thầy cô, bè bạn... 

Mở rộng hơn nữa là những ước mơ về tương lai. Những chủ đề lớn như nói về Tổ quốc, Đảng, lãnh tụ, những sự kiện chính trị, truyền thống lịch sử đương nhiên là cần thiết nhưng cần chuyển hoá nội dung để phù hợp với khả năng thẩm thấu của các em, không thể như cách nói đối với người lớn. 

Ngoài việc tìm tòi được một ngôn ngữ âm nhạc độc đáo, tạo dựng được hình tượng âm nhạc đẹp, trong sáng, phù hợp với tuổi thơ hồn nhiên, người sáng tác phải đặc biệt dày công trong việc làm lời ca. 

Những khái niệm trừu tượng, từ ngữ sáo mòn sẽ xa lạ và không thể khiến các em cảm thụ. Ý tứ văn học “đắt”, lời lẽ giản dị, tự nhiên, giàu hình tượng, đậm chất thơ là một yêu cầu không thể thiếu đối với việc soạn lời ca. Nhìn vào khối lượng phong phú bài hát cho các em suốt nhiều thập niên qua, những bài có phần lời đạt yêu cầu trên không nhiều, ngay cả những bài có giai điệu hay được các em truyền tụng. 

Tình trạng kể lể dông dài, ôm đồm nhiều nội dung, rao giảng, răn dạy quá nhiều điều, thuyết minh tuyên truyền những chủ điểm thời sự, chính trị vẫn còn khá phổ biến ở nhiều ca khúc dành cho thiếu nhi. Trẻ em thu nhận thế giới xung quanh bằng đôi mắt trẻ thơ, cảm nhận mọi điều từ trái tim non trẻ của chúng chứ không bằng những gì người lớn muốn áp đặt cho chúng. Vậy nên sáng tác cho thiếu nhi là công việc khó khăn, nhất là những tác giả chỉ quen tư duy, suy tưởng theo cảm quan cá nhân và tự cho rằng đó là quy luật, là chân lý. 

Hiện nay, có một thực tế rất cần giới sáng tác để tâm suy nghĩ: Đối với người lớn, bài hát để giải trí, phục vụ sinh hoạt vui chơi, thư giãn có phần lấn át những tác phẩm ca khúc có giá trị tư tưởng, tình cảm sâu sắc trong khi với trẻ em lại tỏ ra “cứng”, “già” với những bài ca chuyển tải quá nhiều nội dung chính trị, giáo huấn. Lẽ ra phải ngược lại mới đúng. 

Cái thiếu nhi cần thì lại thiếu, cái có phần dông dài, vô bổ với người lớn lại thừa. Với trẻ em, chỉ cần sáng tạo nên những bài hát có giai điệu đẹp, dễ nhớ, dễ hát, hấp dẫn đề cập đến những tình cảm, sinh hoạt gần gũi với đời sống thường ngày như đã nói ở trên đã là rất bổ ích. 

Giáo dục có hiệu quả nhất với tuổi thơ là thông qua việc bồi dưỡng mĩ cảm, chứ không thể trực tiếp áp đặt theo con đường lí trí. Tình hình đang phổ biến là giới sáng tác dường như lãng quên điều này.

Vấn đề cần thiết, cấp bách cuối cùng phải đạt được là cần cho ra đời nhiều bài hát mới, hay cho thiếu nhi. Việc ấy liên quan đến những cơ quan, đoàn thể, đến công tác tổ chức, vận động sáng tác. Nếu chẳng có tổ chức, cơ quan nào động tĩnh thì khó hy vọng giới nhạc sĩ bỗng nhiên cho ra tác phẩm. 

Và một lẽ dễ hiểu nữa là: Sáng tác ra để làm gì, đưa đến đâu, làm sao để có thể đến được với các em? Tất cả mọi việc mang tính chất tổ chức,“bà đỡ” cho sáng tác ấy phải thuộc về những cơ quan có trách nhiệm. Trước hết là Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Uỷ ban Văn hoá, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Hội Nhạc sĩ Việt Nam, các đài phát thanh, truyền hình… 

Hiện nay, những cơ quan, tổ chức này đã dành bao nhiêu phần trăm chất xám và ngân sách cho công việc rất lớn lao, nhiều ý nghĩa đang bàn?

None

Thôn Ca

Tin liên quan

Tin mới nhất