Người kém cỏi hay nói 4 câu "cửa miệng" này, không thay đổi cho trẻ từ sớm, tương lai khó thành công

Cơ chế dự đoán thất bại là khi mọi người cảm thấy rằng mình có thể thất bại, sẽ chủ động hạ thấp khả năng. Vì vậy cho rằng thất bại là do sự bất cẩn thay vì sự bất lực.

Trên thực tế, sự tự tin của trẻ có thể được nhận biết thông qua những câu nói cửa miệng. Bố mẹ nên hiểu về diễn biến tâm lý của trẻ đằng sau 4 câu cửa miệng thường gặp, để cùng nhau thắp sáng sự tự tin cho trẻ.

“Con không thể làm được/Con chắc chắn không thể làm tốt”

Khi trẻ nói điều này, giống như một học sinh cố tình không ôn tập trước khi thi và tự cho mình điểm kém. Sau đó, khi thực sự trượt kỳ thi, có thể tự tin nói rằng, "Thấy chưa, mình chỉ không coi trọng nó thôi!" Bản chất là sợ trượt sau khi đã cố gắng hết sức và làm giảm sự tự tin, vì vậy dùng điều này để bảo vệ lòng tự trọng mong manh.

Trong trường hợp này, bố mẹ nên nạp lại năng lượng cho tâm trí và giúp trẻ tự tin hơn.

Chia nhỏ nhiệm vụ: Chia nhỏ các nhiệm vụ lớn thành nhỏ nằm trong khả năng của trẻ, chẳng hạn như thay đổi “học đi xe đạp” thành “luyện giữ thăng bằng trong 5 phút trước”.

Xây dựng lại ngôn ngữ: Thay đổi "Mẹ tin rằng con có thể làm được" thành "Nếu con ngã, chúng ta sẽ tìm cách thích nghi".

Thưởng nhỏ: Nếu trẻ làm hỏng việc gì đó, hãy tóm tắt "danh sách thành quả" với con - "Lần này con biết mình không thể phanh quá mạnh được nữa!"

“Con thật ngốc/Con sẽ không bao giờ học được”

Đây thực chất là "hồi tưởng cảm xúc" về những trải nghiệm thất bại trong quá khứ, giống như sợ chạm vào ấm nước sau khi bị bỏng.

Thực ra, nhiệt độ nước hiện tại đã khác, nhưng não bộ luôn thích khơi lại những chuyện cũ để tự dọa mình.

Một chuyên gia kể về kinh nghiệm của bản thân, khi còn học tiểu học, ông lên bảng làm bài toán nhưng không giải được. Thầy giáo chỉ trích ông trước đám đông, não xử lý thành “Tôi không giỏi toán”. Ảnh hưởng này ở lại với ông trong suốt quãng đời còn lại, mỗi lần trượt bài kiểm tra toán, một ông già sẽ xuất hiện và nói "Con sẽ không bao giờ giỏi toán đâu."

Những thất bại trong quá khứ nếu không được xử lý đúng cách sẽ trở thành “dấu ấn tâm lý”, vì vậy đừng dễ dàng dán nhãn, mà hãy nhớ lại những điểm nổi bật của trẻ, “Con có nhớ là đã học nhảy dây trong ba ngày không?”, hãy nói “Con vẫn chưa thành thạo” thay vì “Con sẽ không bao giờ học được” và đưa ra phản hồi thực tế khi trẻ đang luyện tập “Động tác cổ tay vừa rồi chuẩn hơn lần trước!”

“Tất cả là lỗi của họ/Nếu không có…”

Mặc dù bằng cách đổ lỗi và đẩy vấn đề ra thế giới bên ngoài, để bản thân không phải đối mặt với nỗi sợ. Như nếu trẻ thường xuyên nói "Tôi không đủ tốt", dễ phát triển tính cách kiểm soát bên ngoài, tin rằng thành công hay thất bại phụ thuộc vào may mắn, người khác hoặc môi trường. Khi gặp phải thất bại, dần mặc định "Tất cả là lỗi của người khác" hoặc "Tôi không may mắn", và hiếm khi nghĩ đến cách thay đổi.

Tuy nhiên, tính cách của trẻ vẫn chưa được hình thành hoàn chỉnh và có thể thay đổi thông qua can thiệp.

Ví dụ: Sử dụng búp bê để tái hiện xung đột và khuyến khích trẻ mở rộng góc nhìn, “Chú gấu nhỏ sẽ nghĩ gì vào lúc này?” Hoặc nuôi dưỡng nhiều góc nhìn, “Điều gì sẽ xảy ra nếu…?”

Chơi trò chơi phân chia trách nhiệm. Ví dụ, nếu trẻ bị giáo viên phê bình vì quên mang bài tập về nhà, biểu hiện thông thường "Là lỗi của mẹ vì đã không nhắc nhở!" Lúc này, bố mẹ lấy ra một chiếc bút dạ quang màu đỏ, vàng và xanh lá cây, vẽ ba vòng tròn đồng tâm trên tờ giấy:

- Vòng tròn ngoài cùng được tô màu đỏ: "Mẹ không nhắc nhở con (các yếu tố khác), nhưng ai có trách nhiệm nhắc nhở con về bài tập về nhà?"

- Vòng tròn ở giữa được tô màu vàng: "Hôm nay trời mưa và cặp sách của con bị ướt. Có thể sách bài tập đã dính vào nhau (yếu tố môi trường)"

- Vòng tròn trong cùng được tô màu xanh lá cây: "Chúng ta có thể làm gì? Ví dụ, cất vở bài tập vào một túi đựng hồ sơ riêng trước khi đi ngủ (tự suy nghĩ)"

Bằng cách bóc từng lớp như bóc vỏ hành tây, trẻ khám phá ra ngoài việc đổ lỗi cho người khác, còn có thể kiểm soát được phần màu xanh. Cuối cùng, mẹ cắt giấy dán tủ lạnh và lấy ra để tô màu và phân tích mỗi khi gặp vấn đề.

“Con sao cũng được...”

Đây là "chứng sợ ra quyết định"! Giống như trẻ đứng trong quán trà sữa, do dự nửa tiếng, cuối cùng cũng nói “Mình chọn món giống bạn” – sợ lựa chọn sai và bị từ chối, nên từ bỏ quyền lựa chọn.

Tuy nhiên, việc kìm nén nhu cầu thực tế trong thời gian dài có thể dẫn đến sự hình thành tính cách bóng tối: Bề ngoài, trẻ tỏ ra ngoan ngoãn và biết điều, nhưng trong thâm tâm có thể giải tỏa căng thẳng thông qua các phương pháp ngấm ngầm như cắn móng tay và giật tóc. Căng thẳng tích tụ cũng có thể bùng phát thành hành vi hoảng loạn không thể giải thích được hoặc hành vi cưỡng chế (như liên tục kiểm tra cửa ra vào và cửa sổ).

Vì vậy, bố mẹ giao quyền cho trẻ ngay từ khi còn nhỏ, để rèn luyện khả năng tự quyết.

Phương pháp lựa chọn giới hạn: Bắt đầu luyện tập với hai lựa chọn. Thay vì hỏi "Con muốn ăn gì vào bữa tối?", hãy hỏi "Con muốn ăn cơm hay mì?" thay vì hỏi "Hôm nay đi tất đỏ nhé!", hãy hỏi "Con muốn đi tất đỏ hay tất vàng?"

Thiết lập một khu vực thử nghiệm: Hãy để trẻ quyết định một hoạt động gia đình mỗi tuần, ngay cả khi đó chỉ là xem kiến ​​di chuyển.

Chơi trò đèn giao thông: Thẻ xanh nghĩa là thực hiện ngay lập tức, thẻ vàng nghĩa là thảo luận về rủi ro và thẻ đỏ nghĩa là bố mẹ cung cấp lưới an toàn.

Ví dụ, trẻ muốn dùng tiền mừng năm mới để mua một chiếc kính thiên văn, nhưng lại lo lắng rằng mình sẽ chọn nhầm mẫu.

Hành động thẻ xanh: Quyết định ngay lập tức "mua ống nhòm" (các mẫu cơ bản có rủi ro thấp)

Thảo luận về thẻ vàng: Phân tích "Có nên bỏ thêm tiền mua chân máy không" "Ưu điểm là quan sát ổn định hơn, nhược điểm là khó mang theo".

Đảm bảo thẻ đỏ: Bố mẹ kiểm tra lựa chọn nền tảng mua sắm trực tuyến để loại trừ các nhà cung cấp không đáng tin cậy.

Theo cách này, trẻ có trải nghiệm niềm vui khi tự đưa ra quyết định (thẻ xanh) và học cách cân nhắc ưu, nhược điểm (thẻ vàng). Ngoài ra còn có lưới an toàn (thẻ đỏ) tại liên kết quan trọng.

Những lời nản lòng mà trẻ nói thực chất là vệ sĩ nhỏ canh gác trong trái tim - muốn bảo vệ mình khỏi bị tổn thương vì thất bại, nhưng trong thâm tâm trẻ cũng mong muốn tiến về phía trước.

Vì vậy, bố mẹ trước tiên nên tạo cho trẻ cảm giác an toàn đủ, sau đó thông qua sự can thiệp của tam giác “nhận thức-hành vi-cảm xúc”, dần phá vỡ cấu trúc nhận thức tự ti đã cứng nhắc và xây dựng lại phương pháp trò chuyện tích cực.