Theo gen di truyền, trẻ sinh ra giống bố hay mẹ hơn? Chuyên gia đưa ra câu trả lời 99% người đồng ý

"Đứa trẻ này giống bố hay giống mẹ?" Ngay từ khi em bé chào đời, câu hỏi này đã trở thành tâm điểm bàn tán sôi nổi giữa người thân và bạn bè.

Nhiều người đoán rằng “Con gái giống bố, con trai giống mẹ”, hay “IQ giống mẹ, tính cách giống bố”, thậm chí còn quả quyết “Ai có gen mạnh hơn thì giống người đó”. " 

Trên thực tế, những bí ẩn về gen phức tạp hơn chúng ta nghĩ. Các chuyên gia đã đưa ra phân tích sự tác động gen của bố mẹ đến IQ, ngoại hình và tính cách của trẻ. 

IQ của trẻ được di truyền phần lớn từ mẹ?

"Trẻ di truyền IQ từ mẹ" từ lâu đã là nhận định phổ biến và một số nghiên cứu khoa học cũng ủng hộ quan điểm này. Bởi các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng, hầu hết gen quyết định trí thông minh đều tập trung ở nhiễm sắc thể X.

Thông thường, phụ nữ có hai nhiễm sắc thể X, trong khi đàn ông chỉ có một, điều đó có nghĩa là nhiễm sắc thể X mà mẹ truyền cho con là đặc biệt quan trọng. Đối với bé trai, chỉ số IQ chủ yếu phụ thuộc vào nhiễm sắc thể X của mẹ, vì bố chỉ đóng góp một nhiễm sắc thể Y, về cơ bản không liên quan gì đến trí thông minh.

Điều thú vị là chỉ số IQ của bé gái thuộc kiểu “di truyền hai chiều”, chịu ảnh hưởng bởi cả nhiễm sắc thể X của mẹ và nhiễm sắc thể X của bố. Tuy nhiên, đây chỉ là mức độ lý thuyết. Chỉ số IQ thực tế của một đứa trẻ còn ảnh hưởng từ nhiều yếu tố khác và không hoàn toàn do di truyền quyết định.

Nghiên cứu khoa học cho thấy tác động của gen bẩm sinh đến chỉ số IQ là khoảng 50%-70%. Nói cách khác, các gen di truyền xác định giới hạn trên của sự phát triển trí tuệ của trẻ, nhưng hiệu quả trí tuệ thực sự phụ thuộc vào quá trình giáo dục có khai thác được tiềm năng trí tuệ hay không.

Các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng, mặc dù trẻ sinh ra từ bố mẹ có IQ cao, thường cao hơn mức trung bình, nhưng cũng có xu hướng tập trung rõ ràng - tức là chỉ số IQ của trẻ nhiều khả năng gần với mức trung bình hơn là hưởng trọn chỉ số IQ của bố mẹ.

Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng, hầu hết gen quyết định trí thông minh đều tập trung ở nhiễm sắc thể X từ mẹ.

Nói một cách đơn giản, trẻ có bố mẹ thiên tài chưa chắc đã là thiên tài. Thực tế, di truyền là một trò chơi “pha trộn gen”. Ngoài ra, trẻ có thể thừa hưởng các gen liên quan đến những đặc điểm khác và môi trường sống. 

Vì vậy, thay vì lo lắng liệu trẻ có được thừa hưởng gen thông minh hay không, tốt hơn bố mẹ nên dành nhiều thời gian, giao tiếp, tạo nhiều cơ hội cho trẻ học hỏi, tư duy. Mặc dù tài năng rất quan trọng, nhưng sự chăm chỉ cũng là yếu tố then chốt quyết định trẻ tiến xa đến đâu.

Ai ảnh hưởng hơn về ngoại hình của trẻ?

Sau khi nói về IQ, hãy bàn đến đặc điểm thể chất của trẻ. Dù là bé trai hay gái thì ngoại hình đều do gen của bố mẹ quyết định.

Tuy nhiên, một số gen trội có xu hướng chiếm ưu thế hơn. Ví dụ, nếu bố hoặc mẹ có những đặc điểm nổi trội như mắt to, mắt hai mí hay mũi thẳng thì khả năng cao trẻ sẽ thừa hưởng những gen “bắt mắt” này. Ngay cả khi bố hoặc mẹ mắt một mí hay mũi tẹt cũng khó có thể “khắc phục” được sự ảnh hưởng mạnh mẽ của gen trội, dễ giống bố hoặc mẹ hơn.

Màu da có xu hướng trung hòa những đặc điểm của bố mẹ và thường là màu “trung bình” của hai màu da. Nhưng cần lưu ý, gen da sẫm màu có lợi thế hơn trong di truyền, nên màu da của trẻ sẽ có xu hướng gần với sẫm màu hơn.

Tất nhiên, những đứa trẻ sinh ra có làn da sẫm màu không cần phải lo lắng quá nhiều. Thông qua việc chăm sóc da hợp lý và điều chỉnh chế độ ăn uống, trẻ có thể đạt được sự “phản công” làn da mịn màng và trắng hồng hơn. 

Dù là bé trai hay gái thì ngoại hình đều do gen của bố mẹ quyết định.

Riêng về chiều cao, công thức FPH thường được sử dụng trên lâm sàng để dự đoán và tính chiều cao.

- Chiều cao dự đoán của bé trai (cm) =45,99 + 0,78 × chiều cao trung bình của bố mẹ.

- Chiều cao dự đoán của con gái (cm) =37,85＋0,75× chiều cao trung bình của bố mẹ. Tuy nhiên, công thức này không tuyệt đối và chỉ được xem có giá trị tham chiếu.

Nghiên cứu cho thấy, ảnh hưởng di truyền đến chiều cao của trẻ chiếm khoảng 70%, trong đó mỗi bố mẹ đóng góp 35% và 30% còn lại do môi trường quyết định.

Trong số các yếu tố ảnh hưởng đến chiều cao của trẻ, dinh dưỡng đặc biệt quan trọng. Việc bổ sung các chất dinh dưỡng như protein, vitamin D và canxi tốt cho sự phát triển của xương. Nếu trẻ kén ăn và không theo kịp chế độ dinh dưỡng thì dễ làm giảm quá trình tăng trưởng.

Đồng thời, chất lượng giấc ngủ trong giai đoạn dậy thì cũng quan trọng không kém, bởi hormone tăng trưởng được tiết ra nhiều nhất trong thời gian trẻ ngủ sâu. Kết hợp với việc tập thể dục thường xuyên, chẳng hạn như nhảy dây, bơi lội, chơi bóng rổ và các hoạt động khác, có thể kích thích sự phát triển của xương và giúp trẻ có cơ hội tăng chiều cao hiệu quả hơn.

Tính cách: Phức tạp hơn chúng ta nghĩ

So với ngoại hình và chỉ số IQ, việc hình thành nhân cách của trẻ phức tạp hơn. Nó là kết quả tương tác của nhiều yếu tố.

Gen cung cấp “màu sắc cơ bản” cho tính cách, trong đó các chất dẫn truyền thần kinh và cấu trúc não đóng vai trò then chốt. Ví dụ, dopamine, chất kiểm soát sự ổn định cảm xúc và cortisol, chất điều chỉnh phản ứng căng thẳng, các biến thể di truyền trong những chất này sẽ ảnh hưởng đến khả năng điều chỉnh cảm xúc và đặc điểm tính cách của trẻ, bao gồm các khía cạnh như hướng nội, cởi mở và ổn định cảm xúc.

Ảnh hưởng của người mẹ đặc biệt quan trọng trong vấn đề này. Nồng độ hormone của mẹ khi mang thai và sự ổn định của môi trường có tác động sâu sắc đến sự phát triển nhân cách của thai nhi. Ví dụ, người mẹ quá căng thẳng hoặc thay đổi tâm trạng nghiêm trọng khi mang thai, có thể ảnh hưởng đến sự phát triển thần kinh của thai nhi, khiến trẻ dễ có biểu hiện lo lắng hoặc bồn chồn.

Ngược lại, người bố ảnh hưởng đến khả năng xã hội và tính hướng ngoại của trẻ nhiều hơn. Nghiên cứu đã phát hiện ra rằng, sự đồng hành của bố có thể cải thiện đáng kể sự tự tin, khả năng chấp nhận rủi ro và thích ứng xã hội.

Tính cách của trẻ ảnh hưởng từ nhiều yếu tố.

Một người bố thường xuyên đồng hành cùng con có thể giúp trẻ can đảm hơn để thử những điều mới.

Ngoài yếu tố di truyền, môi trường giáo dục cũng có sự tác động quan trọng. Phương pháp giáo dục và bầu không khí gia đình mà trẻ nhận được sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển tính cách.

Nếu bố mẹ quen với phương pháp giáo dục phản biện, trẻ có thể trở nên nhạy cảm, thậm chí thiếu tự tin, trong khi phương pháp giáo dục khuyến khích và thấu hiểu sẽ kích thích tốt hơn khả năng sáng tạo và nhiệt tình của trẻ.

Vì vậy, trong quá trình nuôi dạy, điều đặc biệt quan trọng là bố mẹ tạo ra một môi trường phát triển ấm áp và hỗ trợ, giúp trẻ hình thành tính cách tích cực và đối mặt tốt hơn với những thử thách trong tương lai.

Đứa trẻ trông giống ai hơn? Thực ra, chúng ta không cần quá vướng mắc vào vấn đề này. Gen chỉ là “thuộc tính khởi đầu” làm nền tảng cho chỉ số IQ, ngoại hình và tính cách trẻ.

Nhưng điều thực sự quyết định việc một đứa trẻ sẽ phát triển như thế nào trong tương lai chính là nền giáo dục, môi trường và tình yêu thương nhận được. Thay vì lo lắng về việc trẻ giống bố hay mẹ, hãy tập trung vào việc giúp trẻ trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình.

So với việc cạnh tranh về gen, sự kiên nhẫn, thấu hiểu và quan tâm của bố mẹ chính là động lực mạnh mẽ nhất cho sự trưởng thành của trẻ. Đồng hành cùng trẻ khám phá thế giới và tiềm năng chính là điều tuyệt vời nhất trong quá trình nuôi, và là chìa khóa để trẻ thực sự tỏa sáng.