Họa sĩ Lê Quốc Lộc - Báu vật quốc gia

Chân dung họa sĩ Lê Quốc Lộc

Tiểu sử họa sĩ Lê Quốc Lộc

Họa sĩ Lê Quốc Lộc sinh ngày 20 tháng 10 năm 1918, mất ngày 8 tháng 5 năm 1987, quê ở Phùng Hưng, Khoái Châu, Hưng Yên. Ông tốt nghiệp trường Mỹ thuật Đông Dương khóa  1937 - 1942. Trước Cách mạng tháng Tám năm 1945, Lê Quốc Lộc bắt đầu hoạt động cách mạng và gia nhập Việt Minh. Sau cách mạng, từ năm 1945 đến năm 1946 ông công tác tại Sở Tuyên truyền Bắc Bộ. Từ năm 1947 đến năm 1954, ông được giao phụ trách ngành Họa ở Sở Tuyên truyền Liên khu III. Vào năm 1959, ông được giao chức vụ Hiệu trưởng trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp Hà Nội. Ngoài ra, từ năm 1966, ông còn là Ủy viên Ban Chấp hành Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam nhiệm kỳ I.

Chủ đề trong các tác phẩm của Lê Quốc Lộc chủ yếu là kháng chiến và cách mạng. Họa sĩ Lê Quốc Lộc đặc biệt có hứng thú với chất liệu sơn mài. Ông đặc biệt coi trọng nội dung trong từng tác phẩm và hướng đến tính thẩm mỹ cao. Do đó, các tác phẩm của ông luôn có một góc nhìn mới mẻ, ghi dấu ấn về sáng tạo cả nội dung và hình thức thể hiện. Rất nhiều những giải thưởng, huân chương được trao tặng trong cuộc đời sáng tác nghệ thuật của ông đã chứng minh phần nào tài năng của ông.

Bà Nguyễn Thị Lai (áo dài) và các con trước tác phẩm "Paysage de Phnom Penh" năm 1964. Ảnh: Gia đình họa sĩ cung cấp

Tranh sơn mài phong cảnh (2 tấm)

Thành tựu sáng tác nghệ thuật của họa sĩ Lê Quốc Lộc 

Trong suốt quá trình công tác, Lê Quốc Lộc đã được Đảng Cộng sản Việt Nam và Nhà nước Việt Nam tặng thưởng Huân chương Kháng chiến hạng Nhì và Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Nhất. Ngoài ra còn có Huy chương Vì sự nghiệp Văn học Nghệ thuật Việt Nam và Huy chương Vì sự nghiệp Mỹ thuật Việt Nam.

Bên cạnh đó, các tác phẩm của ông luôn được đánh giá cao và giành được nhiều giải thưởng quan trọng trong nước lẫn quốc tế:

- Triển lãm Hội họa: giải Nhất năm 1951.

- Triển lãm Mỹ thuật toàn quốc: giải Nhất năm 1960, giải Nhì năm 1955, 1958 và 1962.

- Triển lãm Mỹ thuật Thủ công Cộng hòa dân chủ Đức: giải Nhất năm 1978, giải Nhì năm 1974. 

Đặc biệt, sau khi qua đời, Lê Quốc Lộc đã được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật vào năm 2000 cho các tác phẩm: Qua bản cũ (sơn mài, 1957), Ánh sáng đến (sơn mài, 1957), Tiêu thổ kháng chiến (sơn mài, 1958), Giữ lấy hòa bình (sơn mài, 1962) và Từ trong bóng tối (sơn mài, 1982).

Tác phẩm Qua bản cũ (1958), sơn mài, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam

Nét văn hóa truyêng thống vào từng tác phẩm của Lê Quốc Lộc  

Trong số các tác phẩm trước cách mạng, bức Hội chùa (1939) được ghép từ 4 tấm sơn, đã thể hiện một không gian hội làng sinh động trong thời Âu hóa. Tranh với lối mảng hóa, giản dị mà cô đọng theo lối diễn của sơn mài. Bức này hiện lưu tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam.

Tác phẩm Hội chùa (1939)

Tác phẩm Từ trong bóng tối được ông sáng tác năm 1982 là một tác phẩm đặc biệt trong chất liệu sơn mài. Với một bố cục hình vuông, chắc khỏe, hiện đại khúc chiết, đậm nhạt, những mảng sáng tối thực sự đầm ấm và ngọt ngào thể hiện sức sống mãnh liệt của một dân tộc kiên cường, bất khuất.

Tác phẩm Từ trong bóng tối, sơn mài

Những năm hòa bình miền Bắc, Lê Quốc Lộc dành tâm huyết tìm tòi sáng tạo cho tranh sơn mài, cả về chất liệu, kỹ thuật và nội dung của thời kỳ mới của đất nước. Đây cũng là “Thời kỳ vàng son của hội họa sơn mài Việt Nam - giai đoạn (1957 - 1962)” thế kỷ XX. 

Tác phẩm Giữ lấy hòa bình (1960), sơn mài.

Một chặng đường dài nghệ thuật tạo hình Lê Quốc Lộc đã dành sáng tác tranh sơn mài. Bằng sự kế thừa truyền thống, và tìm tòi, sáng tạo thể hiện cái mới với những bức tranh mang chủ đề hiện thực đã góp vào thành tựu, với sự phong phú tác phẩm và diện mạo nghệ thuật sơn mài của ông, cho nền mỹ thuật Việt Nam.

Bức sơn mài Paysage de Phnom Penh (Phong cảnh Phnom Penh) của họa sĩ Lê Quốc Lộc được bán giá 1,2 triệu euro (khoảng 32 tỷ đồng) trong phiên đấu giá Những tác phẩm nghệ thuật châu Á của Millon-Asium tối 21/10/2021. Ban đầu tác phẩm được ước tính đạt mức từ 200.000 đến 300.000 euro. Khi phiên đấu giá diễn ra, giá khởi điểm là 150.000 euro, sau đó nâng dần và gõ búa ở mức 940.000 euro. Sau khi tính thuế phí, mức giá cuối cùng cho bức tranh là 1,21 triệu euro.

Họa sĩ Lê Huy Văn - con trai Lê Quốc Lộc - cho biết tác phẩm được sáng tác năm 1943, năm anh ra đời, đồng thời năm cha tốt nghiệp Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Ngày đấu giá thành công tác phẩm cũng là sinh nhật Lê Quốc Lộc.

Paysage de Phnom Penh là bức bình phong tám tấm bằng chất liệu sơn mài. Theo Asium, tác phẩm mang vẻ đẹp tinh xảo và nhẹ nhàng. Tác phẩm chia làm ba phối cảnh: nhà sư đang cầu nguyện, một số người đang ban phước lành cho phụ nữ và những người đang dạo chơi. Các loại cây đặc trưng của Phnom Penh như thốt nốt, cọ, dừa, chuối... được đưa vào trong tác phẩm. Sơn mài được làm từ các nguyên liệu tự nhiên như gỗ, nhựa cây sơn, vàng lá và vỏ trứng, mang đến cảm giác ấm áp, bình yên. Hai tông màu chủ đạo: vàng biểu tượng cho tâm linh và hạnh phúc, đỏ tượng trưng cho sự sống, ấm nồng.

"Phong cảnh Phnom Penh" có tổng kích thước 400 x 199 cm (mỗi bức 50 x 199 cm). Ảnh: Asium

Nhà nghiên cứu mỹ thuật Ngô Kim Khôi cho biết ông được nhà đấu giá liên hệ nhờ viết bài giới thiệu tác phẩm bằng tiếng Việt và tiếng Pháp. Họ cũng cung cấp cho ông những tài liệu liên quan đến xuất xứ của bức bình phong. Ông Khôi nói: "Ngoài nét đẹp và sự hùng vĩ của tranh, xuất xứ rõ ràng của tác phẩm cũng là yếu tố quyết định. Đây là tín hiệu vui mừng cho thị trường Mỹ thuật Việt Nam khi có thêm tranh cán mốc triệu đô. Chúng ta không đánh giá nghệ thuật qua vật chất, nhưng cũng không thể chối bỏ điều này".

Bức bình phong thuộc bộ sưu tập của gia đình Kraemer. Henry Kraemer - từng giữ chức Lục sự tại Tòa án quân sự Hà Nội - kết hôn với thương gia Nguyễn Thị Lai. Năm 1943, vợ chồng Henry mua bức bình phong tám tấm của Lê Quốc Lộc - khi đó là họa sĩ mới ra trường, chưa có tên tuổi, khó khăn về kinh tế. Năm 1953, gia đình Henry Kraemer mang theo tác phẩm rời Hà Nội về Pháp sinh sống.

PV (Tổng hợp)

Tranh sơn mài miền Nam thế kỷ 20 – Những cuộc hồi hương

Trải qua nhiều biến động cùng thăng trầm của dân tộc, tranh sơn mài miền Nam trong thế kỷ XX, từ được một số ít người...