Cuộc hội ngộ tác phẩm của họa sĩ Ngô Minh Cầu

Kỷ niệm lần thứ 95 ngày sinh của cố họa sĩ Ngô Minh Cầu, triển lãm “Ngô Minh Cầu - Cách nhìn phong cách đặc biệt” đã khai mạc vào chiều 6/12 tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam (66 Nguyễn Thái Học, Ba Đình, Hà Nội). 

PGS, TS, nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân - Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam; Họa sĩ Lương Xuân Đoàn - Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam; Họa sĩ Vi Kiến Thành - Phó Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam cắt băng khai mạc triển lãm.

Triển lãm giới thiệu gần 50 tác phẩm được sáng tác với nhiều chất liệu như sơn mài, sơn dầu, lụa… Đây là cuộc triển lãm thứ hai về nghệ thuật hội họa của họa sĩ Ngô Minh Cầu, tròn 30 năm sau cuộc triển lãm cá nhân đầu tiên của ông tại Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh năm 1992. Nhân dịp này, cuốn sách thứ hai về hội họa của ông cũng đã được xuất bản, sau cuốn đầu tiên ra mắt năm 2005.

Triển lãm cũng là sự “hội ngộ” của các tác phẩm Ngô Minh Cầu từ các nhà sưu tập nghệ thuật ở Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và những tác phẩm đang được lưu giữ tại gia đình họa sĩ.

Như đã nói ở trên, Ngô Minh Cầu có triển lãm cá nhân đầu tiên năm 1992, và có cuốn sách đầu tiên năm 2005. Bởi vậy, nếu tính đến thời điểm ông sáng tác bức tranh cuối cùng năm 2009 (tức là vào năm ông mất) - thì tại cuộc triển lãm năm nay và qua cuốn sách thứ hai về ông (2022) - chúng ta lại được biết thêm, một cách trực quan và đầy đủ, về 17 năm hoạt động nghệ thuật cuối cùng cũng như về thân thế và toàn bộ sự nghiệp hội họa của ông.

Không gian triển lãm “Ngô Minh Cầu - Cách nhìn phong cách đặc biệt” tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Triển lãm kéo dài từ 6/12 đến 12/12/2022.

Tiêu đề chung “Ngô Minh Cầu - Cách nhìn phong cách đặc biệt” dành cho cả cuộc triển lãm lẫn cuốn sách lần này, trên thực tế được rút ra từ một lời đánh giá của họa sĩ bậc thầy Tô Ngọc Vân về Ngô Minh Cầu, trong thời gian Ngô Minh Cầu đang theo học tại Trường Mỹ thuật Việt Nam Khóa Kháng chiến ở Việt Bắc do Tô Ngọc Vân làm hiệu trưởng.

Đó là vào tháng 1 năm 1953, khi trường Mỹ thuật cho học sinh đi vẽ tự do ba tuần. Hết đợt, tất cả học sinh đều phải trình bày công việc đã làm được để “hội đồng giáo sư” nhận xét, góp ý kiến. Về Ngô Minh Cầu, Tô Ngọc Vân đánh giá: “… Có một cách nhìn phong cách đặc biệt, không giống ai. Đó là lối nhìn giản dị để tạo dựng hình, màu minh bạch, rõ ràng”.

Còn được mệnh danh là “ông vua chép tranh lụa”, bởi từ năm 1960 - 1975 họa sĩ Ngô Minh Cầu thường được các bảo tàng mỹ thuật nhờ chép tranh lụa, đặc biệt là tranh của Nguyễn Phan Chánh, Nguyễn Tường Lân, Lê Văn Đệ, Nguyễn Tiến Chung... Tuy nhiên, sự nghiệp sáng tác tạo dấu ấn mạnh nhất ở Ngô Minh Cầu là mảng tranh ký họa nhân vật và sơn mài.

Khách tham quan triển lãm chiêm ngưỡng bức tranh sơn mài "Đêm trăng" (1995) của họa sĩ Ngô Minh Cầu. Ảnh Phạm Hằng 

Họa sĩ Lương Xuân Đoàn - Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam nhận xét về phong cách vẽ tranh của họa sĩ Ngô Minh Cầu: Cuộc đời của họa sĩ Ngô Minh Cầu là sự dâng hiến thầm lặng, tận tụy cho nghệ thuật. Ông đã có những đóng góp quan trọng cho ký họa túc đức trong dòng chảy đa dạng của nền mỹ thuật đương đại Việt Nam ngay từ những năm tháng của kháng chiến chống Pháp. Bởi Ngô Minh Cầu cũng chính là một họa sĩ được đào tạo ở khóa kháng chiến do danh họa Tô Ngọc Vân đứng đầu. Và những tên tuổi của khóa kháng chiến ấy cũng là gạch nối từ thế hệ vàng Đông Dương sang khóa kháng chiến chống Pháp, rồi đến chống Mỹ.

Họa sĩ Lương Xuân Đoàn chia sẻ tại khai mạc triển lãm “Ngô Minh Cầu - Cách nhìn phong cách đặc biệt”. Ảnh Phạm Hằng 

"Thế nhưng, tôi cho rằng dấu ấn quan trọng của họa sĩ trong khóa kháng chiến là họ cũng tạo ra một tiền đề, một quan niệm, cách nhìn về hiện thực cuộc sống. Có thể nói rằng, nếu họa sĩ Ngô Minh Cầu được đào tạo bài bản, được những lời mách bảo hết sức quan trọng của danh họa Tô Ngọc Vân thì ông đã lựa chọn cho mình một cái lộ trình riêng biệt đấy là gắn liền xúc cảm của mình, tâm hồn của mình với vẻ đẹp của cuộc sống, với hiện thực cuộc sống", họa sĩ Lương Xuân Đoàn nói. 

Là một trong 21 họa sĩ tốt nghiệp Trường Mỹ thuật Việt Nam ở Chiến khu Việt Bắc, thời của Ngô Minh Cầu là thời của các nghệ sĩ, họa sĩ đồng thời cũng là những chiến sĩ, cán bộ điển hình cho tầng lớp “cốt cán” được rèn luyện trong gian khổ cách mạng. Dễ thấy, trong các tác phẩm của Ngô Minh Cầu, chất cách mạng, chất kháng chiến, chất nhân văn luôn luôn nổi bật, nhất quán, như là cái lõi, cái then sống xuyên suốt toàn bộ sự nghiệp. Sự chung thủy của Ngô Minh Cầu với lý tưởng nghệ thuật vì cách mạng kháng chiến, vì đất nước, vì nhân dân phải nói là hiếm có.

“Về nông thôn sản xuất” - Tranh lụa nổi tiếng của họa sĩ Ngô Minh Cầu với bối cảnh là một xóm làng trù phú, nhà gạch hai tầng, mái ngói đỏ tươi, rơm vàng chất thành đống to trong sân, ngoài ngõ. Tất cả đằm trong một màu sắc nóng, ấm ửng hồng gây cảnh sắc một buổi bình minh mới rạng.

"Trên từng tác phẩm của họa sĩ Ngô Minh Cầu đều nói lên một tình cảm đặc biệt, cảm xúc nồng nàn khi ghi giữ lại những nét đẹp Việt, những người đàn bà Việt ở Đồng bằng sông Hồng hay trên các mạn ngược. Chính điều này giúp chúng ta thấy được nghệ thuật của họa sĩ Ngô Minh Cầu lúc nào cũng trẻ trung, lúc nào cũng cảm giác chúng ta đang đến gần với cuộc sống, đến gần với hiện thực và đến gần với vẻ đẹp của người Việt", họa sĩ Lương Xuân Đoàn nói.

Ngô Minh Cầu, ở đâu và vào lúc nào, cũng “có một cách nhìn phong cách đặc biệt, không giống ai… lối nhìn giản dị để tạo dựng hình, màu minh bạch, rõ ràng” - như lời đánh giá của Tô Ngọc Vân, mà về gần cuối đời chính người được đánh giá đã phải thừa nhận là “hoàn toàn chính xác”.

Chiêm ngưỡng một số tác phẩm nổi bật của cố họa sĩ Ngô Minh Cầu: 

Bức “Mắc go cửi” biểu lộ sở thích của ông đối với các đề tài con người, cuộc sống, sinh hoạt ở các vùng núi cao (Tranh sơn mài)

"Chùa Trấn Quốc" - một ngôi chùa cổ nổi tiếng ở chốn kinh kỳ Thăng Long, Hà Nội (Tranh sơn mài)

"Tuổi áo trắng" (Tranh sơn mài)

"Đập lúa" (Tranh sơn mài). Đây là một bức tranh có thể cho chúng ta thấy cách nhìn cuộc sống của Ngô Minh Cầu luôn luôn toát ra tinh thần lạc quan, niềm vui sống, mà hay nhất, thi vị nhất là cái nhìn về con người, cảnh vật và cuộc sống ở thôn quê, bình dân, thuần phác, chưa phai mờ nét xưa.

"Hai thiếu nữ Bản Tôm" (Tranh màu nước) 

"Trong Bản Bi" (Tranh màu nước)

"Hợp tác xã chia thóc" (Tranh lụa)

Phạm Hằng

Thang Trần Phềnh: Một “ông Trời“ của hội họa bị lãng quên

Ở buổi bình minh của mỹ thuật hiện đại Việt Nam, Thang Trần Phềnh từng là “một tay vẽ giỏi ở Hà Nội”, từng được...