Xem “Đứa con và người lính” - nhớ nhà văn Văn Linh
Nhà văn Văn Linh cùng thế hệ xếp bút nghiên lên đường tòng quân tham gia kháng chiến, với mẹ tôi – nữ ca sĩ Tân Nhân ở những năm khói lửa của cuộc kháng chiến chống Pháp.
Mùa hoa dẻ năm xưa vẫn ngát hương
Nhà văn Văn Linh cùng thế hệ xếp bút nghiên lên đường tòng quân tham gia kháng chiến, với mẹ tôi – nữ ca sĩ Tân Nhân ở những năm khói lửa của cuộc kháng chiến chống Pháp. Ông tham gia quân tình nguyện Việt Nam tại Lào năm 1949, rồi suốt cuộc đời gắn bó với chiến trường, biên giới và văn hóa Việt – Lào. Mẹ tôi cũng như vậy, trong năm 1949 này, từ một học sinh kháng chiến ở trường Huỳnh Thúc Kháng (Nghệ Tĩnh), mẹ tôi tham gia Đoàn văn công quân đội Bình Trị Thiên - Trung Lào, cùng với những văn nghệ sỹ như Đình Quang (sau là Thứ trưởng Bộ Văn hóa - Thông tin), Bửu Tiến, Phạm Ngọc Cảnh, Tố Lan, Cao xuân Hạo… và là một đồng đội thân thiết của nhà văn Văn Linh
Nhà văn Văn Linh (tên thật: Trần Viết Linh), sinh năm 1930 tại phường Đại Nai, thị xã Hà Tĩnh, tỉnh Hà Tĩnh. Cả cuộc đời ông là một hành trình dài của một người chiến sĩ - nghệ sĩ, gắn bó máu thịt với hai đất nước Việt Nam và Lào, đặc biệt là vùng biên giới miền Trung.
Nhà văn Văn Linh.
Hành trình chiến đấu và tình nguyện quốc tế (1949 - 1975): Cuộc đời binh nghiệp của Văn Linh bắt đầu từ rất sớm và có nhiều dấu ấn đặc biệt: Ông tham gia quân tình nguyện Việt Nam tại Lào năm 1949, tiếp theo đó là Đồn trưởng Biên phòng Cha Lo; Nhờ sự am hiểu sâu sắc về thiên nhiên và con người miền Trung hai nước Việt - Lào, ông được giao trọng trách Đồn trưởng Đồn Biên phòng Cha Lo. Vị trí này không chỉ đòi hỏi nhiệm vụ quân sự mà còn là trách nhiệm giữ gìn sự bình yên và phát triển bền vững cho vùng biên giới anh em:
Ơi Chalo! Hỡi Cha lo
Nơi rừng núi miền Tây Tổ quốc
Bừng sáng lung linh một vì sao
Vì tiếng ru hời hay tiếng đánh vần bi bô
Những cánh đồng hợp tác hay những nhà máy khói bay
Có chúng tôi đây vững vàng trên miền Tây…
(Phạm Tuyên)
Tiếp theo đó được Đảng tin tưởng giao trong trách là chuyên gia văn hóa tại Lào 10 năm liền, được các bạn Lào rất yêu thương và quý trọng (họ đã trìu mến đặt cho ông tên Lào là Thao Bun Lịn). Sự kiện này khẳng định sứ mệnh không chỉ là người lính mà còn là người xây dựng, vun đắp nền tảng văn hóa, nghệ thuật cho nước bạn rất cao cả của người lính - nhà văn Văn Linh.
Trong thời gian công tác tại Lào, ông đã hai lần được chiến sĩ và nhân dân các bộ tộc Lào che chở, đùm bọc, thoát khỏi sự truy lùng của thổ phỉ. Tình tiết này không chỉ là chi tiết cá nhân mà còn là minh chứng cho mối quan hệ keo sơn, gắn bó và tin cậy giữa quân tình nguyện Việt Nam và nhân dân Lào.
Nơi khởi nguồn sáng tạo văn hóa: "Ngôi nhà sàn chơi vơi"
Một địa điểm mang tính biểu tượng trong sự nghiệp của ông là “Ngôi nhà sàn chơi vơi”, theo nhà báo Nguyễn Thế Nghiệp, ngôi nhà sàn này được ông và nhà báo Phan Sĩ Quán dựng cheo leo trên vách đá ở Phu Khe, Sầm Nưa. Đây trở thành nơi gặp gỡ, đàm đạo của nhiều văn nghệ sĩ nổi tiếng Việt Nam sang Lào công tác, như Đỗ Nhuận, Đinh Đăng Định, Nguyễn Văn Tý, Trần Tiến, Tân Nhân, Phương Thảo, Nguyễn Văn Thương...
Nhiều ý tưởng và chương trình xây dựng đội ngũ, sáng tác văn học, nghệ thuật cho bạn Lào đã được ấp ủ tại ngôi nhà còn là "trụ sở" làm việc với các đồng nghiệp Lào. Văn Linh đã dìu dắt nhiều cây bút trẻ của Lào. Sự ghi nhận cao quý nhất là việc các nhà văn trẻ Lào gọi ông là “Thầy của em. Nếu không có thầy, em không biết viết văn”.
Cũng tại đây, Văn Linh, Phan Sĩ Quán và Nguyễn Xuân Bảng đã cùng đồng nghiệp Lào xây dựng ý tưởng xuất bản các tác phẩm văn học Lào, mở đầu cho nền văn học cách mạng nước này như: Tập hồi ký “Xẻng Xạ vàng” (Ánh sáng cách mạng) của nhà văn Chăn-thi Đươn-xa-vẳn, Truyện “Xảo Nọi” của bác sĩ Khăm-liêng Phôn-xê-na…
Và cũng chính nơi đây, Văn Linh, cây bút tài hoa với tiểu thuyết “Mùa hoa dẻ” lừng danh năm xưa, đã thăng hoa với một sự nghiệp sáng tác đồ sộ: Ông có tới 17 đầu sách viết về Lào, thể hiện một cảm hứng sáng tạo lớn, một sự am hiểu và một tình cảm sâu sắc với đất nước Triệu Voi. Ông thường ký với các bút danh cho chính người Lào tặng: Thạo Bun Lin, Thoong Văn-vi-chít…
Có thể kể đến các tác phẩm nổi bật như: “Tiểu Đoàn 2” (tiểu thuyết), “Pả Xua” (tiểu thuyết), “Xào Khay”, “Phim pha”, “Bến Thác”… được bạn đọc trong nước và quốc tế đánh giá cao về nghệ thuật và nội dung, được ngành điện ảnh Lào dựng thành phim. Một số tác phẩm của ông đã được Hội quốc tế ngữ Nhật Bản in lại.
Tiếp dòng “Mùa hoa dẻ” năm xưa, khi về nước, nhà văn Văn Linh được coi là một trong số ít nhà văn gắn bó trọn đời với Quảng Bình. Xuyên suốt các tác phẩm của ông là sự kiên cường và anh dũng của vùng đất miền Trung. Những tác phẩm nổi bật của ông có “Mùa hoa dẻ”, tái bản 6 lần (60.000 cuốn), được chọn in trong Tổng tuyển văn học Việt Nam hay bộ tiểu thuyết “Sông Gianh” với hơn 1500 trang (xuất bản 1998) được coi là bộ sử thi về một vùng đất miền trung kiên cường. Cùng các tác phẩm khác như “Nơi xa” (in 4 lần ra tiếng Nga), “Hai bờ một thung lũng”, “Gòng”, “Tịnh Hà yêu dấu”…
Phim “Đứa con và người lính” - Bản “Xa khơi” lừng danh bằng ngôn ngữ điện ảnh
Như ở trên đã nói, giữa nhà văn Văn Linh và nghệ sĩ Tân Nhân có một tình cảm đồng chí, đồng đội, đồng nghiệp, đồng chiến trường rất thân thiết, từ thuở mái đầu xanh của cuộc kháng chiến chống Pháp, cho đến cuộc kháng chiến chống Mỹ, họ gặp lại nhau ở Sầm Nưa (Lào) khi nhà văn Văn Linh là chuyên gia văn hóa cho nước bạn Lào và nghệ sĩ Tân Nhân trong Đoàn nghệ thuật Việt Nam cùng ca sỹ nhạc sỹ Đỗ Nhuận, Nguyễn Văn Thương, Trấn Tiến, Phương Thảo… sang biểu diễn phục vụ chính phủ Lào kháng chiến.
Với Văn Linh và Tân Nhân, những kỷ niệm xưa sống lại trong họ, những chặng đường mới của cuộc đời tâm sự cùng nhau đã lóe lên trong Văn Linh ý tưởng sẽ viết một tiểu thuyết và những người bạn của mình. Đó chính là ý tưởng khởi nguồn cho ông viết tiểu thuyết “Hai bờ một thung lũng” và năm 1974, khi chuyển về công tác biên kịch tại Hãng phim truyện Việt Nam, nhà văn đã từ tiểu thuyết này của chinh ông viết thành kịch bản phim “Đứa con và người lính” và được Hãng phim truyện Việt Nam sản xuất thành bộ phim “Đứa con và người lính”, với đạo diễn Châu Huế và các nghệ sĩ Mạnh Linh, Thế Anh, Thuỳ Liên, Quốc Khánh… trong các vai chính. Phải nói họ đã trình diễn rất xuất sắc để góp phần làm nên một tác phẩm điện ảnh về người lính rất chân thực và xúc động, giàu tính nhân văn. Nhiều người đánh giá “Đứa con và người lính” chính là một “Xa khơi” của điện ảnh, rất chân thực, mang nhiều nỗi niềm và xúc động lòng người.
Bộ phim sản xuất đã 40 năm, thuộc loại kinh điển của điện ảnh Việt Nam và rất ý nghĩa vào dịp kỷ niệm 81 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22/12/1944 - 22/12/2025) tới đây. Viện Phim Việt Nam sẽ chiếu phục vụ người xem “Đứa con và người lính” cùng hai bộ xuất sắc khác là: “Bản nhạc người tù” (đạo diễn Lam Sơn, Xí nghiệp phim tổng hợp TP.HCM sản xuất năm 1978) và "Phía sau cuộc chiến (đạo diễn Huy Thành, do Hãng phim Giải phóng, Công ty Điện ảnh Quảng Nam Đà Nẵng sản xuất năm 1990). Người xem có thể đến thưởng thức miễn phí các bộ phim này tại rạp Ngọc Khánh, Hà Nội.
Năm 2023, khi đang là Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Thạc sỹ Lê Thị Hà được Bộ...
Bình luận
