Sứ mệnh vẻ vang của nền văn nghệ cách mạng Việt Nam

Phóng viên: Ngày 25/7/1948, Hội Văn nghệ Việt Nam, tiền thân của Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam đã chính thức được thành lập, sự kiện này có ý nghĩa như thế nào thưa ông?

PGS. TS, Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân: Ngày 25/7/1948, Hội Văn nghệ Việt Nam, tiền thân của Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam đã chính thức được thành lập với sứ mệnh tập hợp toàn bộ giới văn nghệ sĩ cả nước đoàn kết xây dựng nền văn nghệ cách mạng, góp phần cùng toàn dân thực hiện các nhiệm vụ của cách mạng và kháng chiến, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Các văn nghệ sĩ trước trụ sở Hội Văn nghệ ở xóm Chòi (Thái Nguyên) (Nhiếp ảnh gia: Trần Văn Lưu).

Trước đó, vào tháng 6 năm 1943, Hội Văn hóa Cứu quốc Việt Nam được thành lập không lâu sau khi Đảng ta công bố bản “Đề cương về hóa Việt Nam” (tháng 2/1943), đây là dấu mốc quan trọng để Hội Văn nghệ Việt Nam ra đời sau 5 năm sau đó tại khu Dộc Phát, xã Yên Kỳ, huyện Hạ Hòa, Phú Thọ.

Ngay từ khi ra đời Hội Văn nghệ Việt Nam đã thể hiện sự gắn bó mật thiết giữa văn hoá và văn nghệ, tự nguyện là thành viên của Hội Văn hoá Việt Nam, tham gia mặt trận đoàn kết dân tộc thống nhất, có sứ mệnh thực hiện những nhiệm vụ được Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu ra trong thư gửi Hội nghị văn hoá toàn quốc lần thứ 2.

Từ đó đến nay đã tròn 75 năm, tổ chức văn nghệ Việt Nam thống nhất đã đồng hành cùng dân tộc, trải qua các chặng đường lịch sử cam go thuộc các giai đoạn: kháng chiến chống Pháp (1946 - 1954); kháng chiến chống Mỹ (1954 - 1975); thống nhất đất nước, xây dựng chủ nghĩa xã hội, tiến hành công cuộc đổi mới xây dựng và bảo vệ Tổ quốc (1975 đến nay).

Các văn nghệ sĩ dự Hội nghị Chấp hành mở rộng Hội Văn nghệ Việt Nam tại Việt Bắc tháng 3/1951. Từ phải sang, hàng trước: Nam Cao, Nguyên Hồng, Kim Lân, Nguyễn Đình Thi. Hàng sau: Tô Hoài, Nguyễn Huy Tưởng, Hoàng Trung Thông, Chế Lan Viên, Nguyễn Xuân Sanh, Học Phi, Nguyễn Đỗ Cung

Buổi ban đầu, mặt trận văn nghệ “kháng chiến hoá văn hoá, văn hoá hoá kháng chiến” chỉ gồm các tổ chức văn nghệ Trung ương ở chiến khu Việt Bắc, ở các Liên khu trong toàn quốc và các căn cứ địa kháng chiến với một số Hội, đoàn chuyên ngành: kiến trúc, âm nhạc, mỹ thuật, nhiếp ảnh, sân khấu gồm vài trăm văn nghệ sĩ 2 thế hệ trước và sau Cách mạng Tháng 8/1945.

Đến nay, tổ chức văn nghệ Việt Nam đã trải qua 3 lần đổi tên với 10 kỳ Đại hội toàn quốc, phản ánh sự trưởng thành về quy mô tổ chức và đội ngũ: Hội Văn nghệ Việt Nam (1948 - 1957), Hội Liên hiệp văn học nghệ thuật Việt Nam (1957 - 1995); Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam (1995 đến nay).

Tổ chức văn nghệ Việt Nam ngày nay đã lớn mạnh tập hợp hơn 40.000 văn nghệ sĩ thuộc 5 thế hệ gồm các chuyên ngành (văn học, sân khấu, mỹ thuật, âm nhạc, nhiếp ảnh, điện ảnh, múa, văn nghệ dân gian, văn nghệ các dân tộc thiểu số, kiến trúc), sinh hoạt trong 10 Hội Văn học nghệ thuật chuyên ngành Trung ương và 63 Hội Văn học nghệ thuật các tỉnh, thành trong toàn quốc cùng Quỹ hỗ trợ sáng tạo Văn học nghệ thuật Việt Nam.

Phóng viên: Trải qua 75 năm xây dựng và phát triển, nền văn nghệ cách mạng Việt Nam đã có những đóng góp nổi bật nào thưa ông?

PGS. TS, Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân: Trải qua 75 năm xây dựng và phát triển, giới văn học nghệ thuật Việt Nam đã được Đảng và Nhà nước tặng những phần thưởng cao quý: Huân chương Độc lập hạng Nhất, Huân chương Hồ Chí Minh lần thứ nhất (1987), Huân chương Hồ Chí Minh lần thứ hai (2008) và Huân chương Sao vàng (2018).

Tính đến tháng 5/2023, đã có 136 văn nghệ sĩ (tác giả và đồng tác giả) được trao tặng và truy tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật; 665 văn nghệ sĩ (tác giả và đồng tác giả) được trao tặng và truy tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.

Lễ trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về VHNT.

Hàng trăm văn nghệ sĩ được tặng danh hiệu Anh hùng Lao động, Anh hùng các lực lượng vũ trang và các Huân chương cao quý: Huân chương Độc lập, Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Lao động. 452 văn nghệ sĩ được tặng thưởng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân, 2.621 văn nghệ sĩ được tặng danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú.

Trong dịp kỷ niệm này, chúng ta xúc động, tri ân các lớp văn nghệ sĩ tiền bối, các văn nghệ sĩ, liệt sĩ tài năng đã hy sinh vì nền độc lập của dân tộc, cho văn nghệ kháng chiến: Trần Đăng, Hoàng Lộc, Thâm Tâm, Thôi Hữu, Nam Cao, Tô Ngọc Vân, Trần Hữu Trang, Dương Tử Giang, Văn Cận, Hoàng Việt, Vĩnh Bảo, Nguyễn Thi, Lê Anh Xuân, Lê Vĩnh Hoà, Dương Thị Xuân Quý, Lương Nghĩa Dũng, Bùi Nguyên Khiết... cùng biết bao các văn nghệ sĩ – liệt sĩ anh hùng khác đã để lại cho đời những tác phẩm bất hủ.

Chúng ta ghi nhớ công lao của các văn nghệ sĩ hang đầu đã lãnh đạo tổ chức Liên hiệp qua các thời kỳ: Nguyễn Tuân, Tố Hữu, Đặng Thai Mai, Huy Cận, Nguyễn Đình Thi, Trần Hữu Trang, Lưu Hữu Phước, Trần Hoàn, Vũ Giáng Hương, Hữu Thỉnh...

Chúng ta vô cùng cảm ơn các tầng lớp nhân dân, đồng bào, đồng chí, chiến sĩ đã đồng cam cộng khổ, chia bùi sẻ ngọt, che chở, đùm bọc văn nghệ sĩ để sống và bền lòng sáng tác, phục vụ Tổ quốc, nhân dân: đó là đồng bào và cán bộ các tỉnh Phú Thọ, Tuyên Quang, Thái Nguyên, Thanh Hóa..

Chúng ta cảm ơn các bạn bè quốc tế, các văn nghệ sĩ - kiều bào đã sát cánh và ủng hộ, quảng bá, giới thiệu các tác phẩm văn học nghệ thuật Việt Nam cho công chúng quốc tế.

Phóng viên: Theo ông, văn học nghệ thuật trong thời kỳ mới cần làm gì để góp sức vào sự nghiệp xây dựng văn hóa, con người và sự phát triển bền vững đất nước?

PGS. TS, Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân: Bước vào giai đoạn hiện nay, văn nghệ sĩ - trí thức cần nhận rõ những thách thức mới đã và đang đặt ra cho sự phát triển của văn học nghệ thuật.

Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, kỹ thuật số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, trí tuệ nhân tạo, thế giới phẳng với thông tin mạng; những hiểm hoạ của môi trường và biến đổi khí hậu; sự cạnh tranh đối cực của các thế lực chính trị, những xung đột về tôn giáo,... bấy nhiêu điều đó đòi hỏi văn học nghệ thuật Việt Nam phải tiếp tục phát huy những thành tựu truyền thống đã đạt được, đẩy mạnh hơn nữa hoạt động tập hợp, đoàn kết và tạo điều kiện thuận lợi cho văn nghệ sĩ phát huy tiềm năng trí tuệ sáng tạo để có nhiều tác phẩm hay hơn nữa phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Đồng thời, khắc phục những mặt yếu, bất cập còn tồn tại, hội tụ các nguồn lực bên trong và bên ngoài để đáp ứng yêu cầu của thời đại và kỳ vọng của nhân dân.

Bước vào giai đoạn hiện nay, văn nghệ sĩ - trí thức cần nhận rõ những thách thức mới đã và đang đặt ra cho sự phát triển của văn học nghệ thuật.

Hưởng ứng những mục tiêu mà toàn Đảng, toàn dân, toàn quân chung sức phấn đấu thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII đã đề ra về các mốc 2030, 2045, Việt Nam trở thành một nước có nền kinh tế phát triển, dân giàu nước mạnh, đời sống tinh thần phong phú, hài hoà..., giới văn học nghệ thuật Việt Nam đang dấy lên khát vọng mới, tạo đà đột phá mạnh mẽ, thực hiện cuộc chấn hưng về văn hóa, xây dựng nền văn hóa công nghiệp, quảng bá, tiếp nhận các giá trị văn hoá trong nước và quốc tế với việc sáng tạo nhiều tác phẩm có chất lượng cao, có giá trị lâu bền về nội dung và nghệ thuật, có sức lay động lòng người mạnh mẽ.

Đội ngũ văn nghệ sĩ không ngừng nỗ lực rèn luyện, chống sự tự diễn biến, suy thoái, thù địch nhằm phân hoá đội ngũ của chúng ta. Văn nghệ Việt Nam nêu cao tinh thần hòa hợp dân tộc, giao lưu hội nhập quốc tế rộng rãi, trau dồi tài năng thiên phú, dụng công tâm huyết lao động nghệ thuật bền bỉ, sáng tạo những tác phẩm, công trình văn học nghệ thuật xứng đáng để đời cho hôm nay và mai sau.

Phóng viên: Thưa ông, Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam có vai trò như thế nào trong việc sáng tạo ra những tác phẩm văn học nghệ thuật có ý nghĩa về nội dung, có giá trị về nghệ thuật?

PGS. TS, Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân: Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam là một tổ chức chính trị - xã hội - nghề nghiệp, một tổ chức quần chúng được Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ bao gồm các văn nghệ sỹ - trí thức hoạt động trong các lĩnh vực: sáng tác, biểu diễn, nghiên cứu, sưu tầm, lý luận - phê bình văn học nghệ thuật.

PGS. TS, Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân

Đội ngũ văn nghệ sĩ - trí thức được Đảng lãnh đạo, chỉ đạo và quan tâm sâu sắc; luôn tuyệt đối trung thành với Đảng, một lòng một dạ đi theo con đường mà Đảng và Bác Hồ đã lựa chọn. Văn nghệ Việt Nam đã góp phần xứng đáng vào việc xây dựng nền văn học nghệ thuật mới, phong phú, dưới ngọn cờ của chủ nghĩa yêu nước và chủ nghĩa nhân văn, tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Việc cho ra đời những tác phẩm văn học nghệ thuật có tính sáng tạo, có ý nghĩa về nội dung, có giá trị về nghệ thuật thuộc các loại hình, thể loại khác nhau, văn nghệ sĩ cả nước đã cố gắng đáp ứng nhu cầu thưởng thức của đông đảo quần chúng nhân dân, góp phần bồi dưỡng nhận thức, vun đắp tình cảm, tâm hồn của con người, hướng về các giá trị chân - thiện - mỹ cao đẹp; nâng cao năng lực thẩm mỹ của công chúng yêu văn học nghệ thuật.

Những tác phẩm văn học nghệ thuật hay, đẹp, lành mạnh đã trở thành những món ăn tinh thần giúp con người vượt qua những khó khăn, trở ngại, thách thức trong cuộc sống; hoàn thiện nhân cách; trau dồi lòng yêu nước, nhân ái, lương thiện.

Phóng viên: Hướng tới Kỷ niệm 75 năm Ngày thành lập Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam, Liên hiệp đã có những kế hoạch chuẩn bị, các hoạt động chào mừng đặc biệt nào thưa ông?

PGS. TS, Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân: Để chủ động chuẩn bị tốt, kĩ lưỡng, chu đáo cho Lễ kỷ niệm, Liên hiệp đã thành lập Ban Chỉ đạo, Ban Tổ chức, đồng thời thông báo đến các tổ chức thành viên căn cứ kế hoạch chung của Liên hiệp tổ chức các chương trình hoạt động hưởng ứng Kỷ niệm 75 năm thành lập Liên hiệp phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh thực tế của Hội với tinh thần đội ngũ văn nghệ sỹ với tài năng sáng tạo trên mọi lĩnh vực văn học nghệ thuật, phát huy nội lực, tiếp nối các giá trị văn hoá, văn học nghệ thuật truyền thống.

Tổ chức chuyến hành hương về nguồn (huyện Hạ Hòa, Phú Thọ) gồm lãnh đạo Liên hiệp và một số lãnh đạo các Hội Văn học nghệ thuật chuyên ngành Trung ương. Đoàn đã đến thăm và làm việc với xã Yên Kỳ, nơi ghi dấu sự kiện Đại hội thành lập Hội Văn nghệ Việt Nam (7/1948) và xã Gia Điền, nơi đặt trụ sở Hội Văn nghệ Việt Nam trong những ngày đầu thành lập.

Liên hiệp cũng đã phối hợp với Ban Văn nghệ Đài truyền hình Việt Nam sản xuất phim tài liệu “Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam – 75 năm – một dòng chảy”, trong đó sẽ có một trích đoạn của bộ phim được trình chiếu tại Lễ Kỷ niệm.

Cũng trong khuôn khổ các hoạt động hướng tới kỷ niệm 75 năm thành lập, Thời báo Văn học nghệ thuật – cơ quan ngôn luận của Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam đã có sáng kiến tổ chức Cuộc thi tiểu thuyết Thời bảo Văn học nghệ thuật lần thứ nhất 2023 – 2025 và Cuộc thi Tìm hiểu 75 năm xây dựng và phát triển Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam.

Phóng viên: Nhân dịp kỷ niệm đặc biệt này, ông kỳ vọng điều gì vào sự phát triển văn học nghệ thuật của nước nhà trong tương lai?

PGS. TS, Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân: Trong không khí xúc động, hào hùng của những ngày tháng 7 lịch sử này, tôi hy vọng dưới mái nhà chung của Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam, các anh em văn nghệ sĩ sẽ quyết tâm siết chặt đội ngũ, đoàn kết một lòng đổi mới, sáng tạo để có được nhiều hơn nữa những tác phẩm, công trình có giá trị cao về tư tưởng và nghệ thuật, góp phần vào sự nghiệp chấn hưng văn hóa, xây dựng nền văn học nghệ thuật tiên tiến, đậm đà bản sắc dẫn tộc, bồi đắp nhân cách, tâm hồn con người mới trong thời đại mới.

Ảnh minh họa

Chúng ta tự hào đã có những đóng góp xuất sắc vào kho tàng văn hóa, văn minh nhân loại với những di sản văn hoá, những danh nhân văn hoá kiệt xuất được thế giới công nhận như: Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Nguyễn Đình Chiểu, Hồ Xuân Hương, Hồ Chí Minh.

Hy vọng và tin tưởng trong tương lai, đất nước ta sẽ xuất hiện thêm nhiều những bậc “hiền tài - nguyên khí quốc gia” làm rạng rỡ vẻ vang Tổ quốc Việt Nam, văn hiến Việt Nam như lời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn: “Việt Nam phấn đấu còn là một quốc gia có nền văn hoá tiên tiến, hiện đại, kế thừa tinh hoa của văn hiến, văn hoá truyền thống hàng nghìn năm, tiếp thu chọn lọc thành tựu văn hoá nhân loại xưa - nay, sánh vai cùng bè bạn khắp năm châu”.

Xin chúc nền văn học nghệ thuật Việt Nam hoàn thành sứ mệnh vẻ vang, với khát vọng phát triển mạnh mẽ, vươn tới những thành tựu sáng tạo mới trong thời đại mới!

Xin cảm ơn những chia sẻ của ông!

Huyền Thương (thực hiện)

(Ảnh) Những dấu ấn đặc biệt của cuộc thi Tìm hiểu 75 năm xây dựng và phát triển Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam

Diễn ra trong thời gian ngắn nhưng cuộc thi Tìm hiểu 75 năm xây dựng và phát triển Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật...