Nguyễn Tiến Thanh - Người giữ lại tiếng vọng nguyên sơ của thi ca

Tọa đàm “Thơ Nguyễn Tiến Thanh trong sự vận động của thơ Việt Nam đương đại” diễn ra sáng 21/10 tại Nhà xuất bản Hội Nhà Văn (Hà Nội) có sự tham gia của đông đảo các văn nghệ sĩ, nhà nghiên cứu, phê bình và bạn đọc.

Ảnh: Huyền Thương

Phát biểu khai mạc tọa đàm, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam nhấn mạnh, Nguyễn Tiến Thanh không phải là một “hiện tượng” của thơ ca đương đại, mà là biểu hiện của một hành trình dấn thân và đam mê sáng tạo. Anh là một “nguyên bản” – người gìn giữ những phẩm chất cốt lõi của thơ ca mà đôi khi chúng ta e ngại sẽ mai một. Ở Nguyễn Tiến Thanh, người ta bắt gặp những đặc tính nguyên sơ của thi sĩ: sự lãng du, mê đắm, hoảng loạn, vô định… Chính những điều tưởng như “thông thường” ấy lại tạo nên một giọng nói riêng cho thời đại hôm nay – một giọng nói cần được nghiên cứu và thấu hiểu.

“Sự thông thường của Nguyễn Tiến Thanh lại làm nên thi ca. Vậy thì chúng ta hãy xem, Nguyễn Tiến Thanh đã lưu giữ những gì trong con đường dấn thân của mình. Anh là người viết những câu thơ từ trong bóng tối, và chính từ bóng tối sâu thẳm, trống rỗng đó ta lại nghe được tiếng vang của thi ca vọng đến, và đó là một điều rất thú vị của thơ ca”, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều nhận định.

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam phát biểu tại tọa đàm.

Ảnh: Huyền Thương

Nhận định của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều không chỉ là sự đánh giá dành riêng cho tác giả Nguyễn Tiến Thanh, mà còn là lời gợi mở sâu sắc về bản chất của thơ ca đương đại. Trong dòng chảy của những tìm tòi và cách tân, thơ Nguyễn Tiến Thanh nhắc nhở người đọc về cội nguồn của thi cảm – nơi thơ không phải là sản phẩm của kỹ thuật hay hình thức, mà là tiếng vọng từ những vùng sâu kín của tâm hồn con người. Chính từ “bóng tối” ấy, thơ của ông mở ra những khoảng trống để người đọc tự đối thoại, tự soi chiếu và nhận ra vẻ đẹp mong manh nhưng bền bỉ của thi ca – vẻ đẹp đến từ sự thật, từ cảm xúc nguyên sơ và từ niềm tin rằng thơ vẫn còn có thể chạm đến trái tim người đọc hôm nay.

PGS, TS. Nhà văn Nguyễn Thế Kỷ - Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương cũng cho rằng, cần tôn trọng người làm thơ hiện đại, cổ vũ, tạo điều kiện cho họ sáng tác, bởi lẽ thơ Việt Nam có thành tựu lớn, tác động đến tình cảm, nhân cách con người, có sức thẩm thấu. Và thơ Nguyễn Tiến Thanh là một trong số những sắc thái hết sức đặc biệt, một kiến tạo về thế giới nghệ thuật và ngôn ngữ biểu đạt mà giới chuyên môn cần làm rõ.

Theo nhà thơ Nguyễn Việt Chiến, thơ Nguyễn Tiến Thanh vốn giàu nhạc điệu và anh luôn hướng đến những khám phá mới của thi ca về mặt âm nhạc, âm điệu và thơ lục bát của anh thường tạo ra ấn tượng mới lạ về mặt nhịp điệu thơ và ý tưởng thơ.

“Trong thơ Nguyễn Tiến Thanh, biểu tượng lãng tử là mây trắng, cỏ mùa thu, tà dương, mưa bụi, con sông như những ‘tọa độ’ đi và về. Một lãng tử đích thực trong thơ không chỉ cần đôi chân, mà còn cần một bản đồ biểu tượng. Thơ Nguyễn Tiến Thanh vẽ ra bản đồ ấy bằng những tọa độ lặp đi lặp lại, vừa làm “mốc: định hướng, vừa là ‘cửa ngách’ để ký ức đi về”, nhà thơ Nguyễn Việt Chiến nhấn mạnh.

Các nhà thơ, nhà lý luận phê bình chia sẻ tại tọa đàm.

Ảnh: Huyền Thương

Nhà phê bình Đỗ Anh Vũ thì quan niệm, thơ Nguyễn Tiến Thanh ấn tượng bởi có các cặp đối ngẫu song hành trong cùng một dòng thơ, gợi nhiều liên tưởng dư ba... Trong đó, chất lãng tử du ca là hồn cốt của Tiến Thanh, gọi về cho anh những câu thơ tài hoa, làm người đọc hòa theo không gian và cảm xúc của tác giả.

Nhận định thơ Nguyễn Tiến Thanh không chỉ là sản phẩm sáng tạo cá nhân mà còn là quá trình tương tác với độc giả, dưới góc nhìn của mỹ học tiếp nhận, TS. Hà Thanh Vân cho rằng, thơ Nguyễn Tiến Thanh mở ra một thế giới vừa gần gũi, vừa trĩu nặng suy tư. Ở đó, tác giả không chỉ cất tiếng nói của một thi sĩ cá nhân, mà còn là tiếng vọng của một người đã trải qua ba thập kỷ trong đời sống báo chí, quản lý và nay đứng ở cương vị một trí thức văn hóa. Thế giới thơ của ông có thể nhận diện qua bốn dòng mạch lớn: tính trữ tình cá nhân, sự chiêm nghiệm nhân sinh, thấm đẫm hơi thở xã hội và ký ức về quê hương.

Theo TS. Hà Thanh Vân, điều đặc sắc nhất trong thơ Nguyễn Tiến Thanh là sự nối dài của một hệ hình thơ “thanh xuân trường học” (nơi cảm xúc học trò, tình yêu đầu đời và ký ức tuổi trẻ trở thành chất liệu chính) ở thời đương đại.

Nguyễn Tiến Thanh là một trường hợp đặc biệt, xuất thân từ phong trào thơ sinh viên cuối thập niên 1980, anh đã giữ được tinh thần “thanh xuân trường học” nhưng không dừng lại ở tuổi trẻ, mà đã chuyển hóa nó thành một ký ức sống động, một tâm thế triết lý của người từng trải.

Hệ hình thơ “thanh xuân trường học” có tính giàu cảm xúc và sự trong sáng ngôn ngữ, dễ tạo đồng cảm, vì vậy, trong bối cảnh xã hội hiện đại hóa nhanh, sống nhanh, sống với công nghệ thì những giá trị giản dị, chân thành ấy càng trở nên quý hiếm. Nguyễn Tiến Thanh, bằng việc tiếp nối hệ hình trong thời đại truyền thông bùng nổ với nhịp sống số, đã chứng minh rằng thanh xuân không chỉ là một giai đoạn của đời người, mà là một tâm thế tồn tại cùng với thời gian.

Nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh chia sẻ tại tọa đàm.

Ảnh: Huyền Thương

Với nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh, trong hành trình cuộc sống, mỗi bước đi đều là sự đổi mới, thơ cũng vậy, mỗi bài thơ là sự tiếp nối của cảm xúc và liên tưởng khác nhau. Sau 30 năm làm báo, bước sang làm công việc xuất bản, anh cho rằng con người anh cũng phải tự thay đổi. Anh viết thơ để triển hiện cảm xúc và chiêm nghiệm nhân sinh, một cách tự nhiên, đầy chất thi sĩ. Anh dường như không cố ý tạo sự đổi thay hay đột phá cách tân. Cái mới trong thơ anh, là cái mới tự nhiên bắt nguồn từ xúc cảm và suy niệm. Từ thực đơn cấu thành thi giới đặc thù, bạn đọc nhận ra anh. Nói Nguyễn Tiến Thanh có mã thơ riêng, có ngôn ngữ riêng, là như thế.

Tại tọa đàm, nhà thơ chia sẻ: “Tôi không biết thơ của mình nằm ở đâu trong tiến trình thơ đương đại, vì thật lòng mà nói, tôi chưa bao giờ kịp chạy theo bất kỳ tiến trình nào. Tôi chỉ viết khi trong lòng có điều gì đó muốn bật ra, như một cách giữ lại một chút nguyên vẹn trong chính mình. Có thể nó không nằm ở đâu cả – chỉ là những mảnh tiếng nói nhỏ bé, rơi ra từ cuộc sống, từ ký ức, từ những vùng im lặng mà ta thường lướt qua. Tôi chưa bao giờ nỗ lực hiện đại, cũng không cố giữ mình cổ điển. Tôi chỉ gắng trung thực – trung thực với những điều mong manh nhất”.

Một số tác phẩm của nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh.

Ảnh: Huyền Thương

Suy nghĩ về thơ đương đại Việt Nam, nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh cho rằng, thơ ca đang đứng ở một giao lộ rất thú vị: vừa có ký ức, vừa có công nghệ; vừa mang tinh thần dân tộc, vừa đối thoại được với thế giới. Mỗi nhà thơ là một kênh tần số riêng – người thì truyền sóng bằng hoài niệm, người bằng khát vọng, người bằng giễu nhại, người bằng im lặng. Và nhờ thế, diện mạo thơ Việt hôm nay trở nên đa thanh, không cần một “chủ lưu” nào vẫn có thể cùng tạo ra dòng chảy.

Huyền Thương

"Viễn ca" của một "lãng tử"

Sau hai tập thơ "Loạn bút hành" và "Chiều không tên như vết mực giữa đời", nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh trở lại với...