"Bạn ở lớp yêu cầu cả lớp không chơi với con", cách bố mẹ trả lời sẽ cứu cả cuộc đời con

Bắt nạt là một vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lý và sự phát triển của trẻ. Khi trẻ nói "Mẹ ơi, con bị bạn cùng lớp đánh", phản ứng của bố mẹ trong tình huống này tác động đáng kể đến cách trẻ đối mặt với những vấn đề khác trong tương lai.

Đa phần trong trường hợp bị bắt nạt, trẻ cảm thấy sợ hãi, lo lắng, hoặc thậm chí xấu hổ về việc bị đánh. Trẻ càng lo lắng về việc sẽ gặp lại bạn cùng lớp đó, nếu sự việc không được giải quyết ổn thỏa.

Ảnh minh họa.

Vì vậy, nếu bố mẹ phản ứng tích cực và hợp lý sẽ giúp trẻ cảm thấy an toàn, tự tin và có khả năng đối phó với các tình huống khó khăn trong tương lai. Ngược lại, bố mẹ phớt lờ hoặc xem nhẹ đây chỉ là xung đột giữa trẻ nhỏ, dẫn đến việc trẻ thiếu tự tin trong việc chia sẻ cảm xúc, xa cách bố mẹ vì không được thấu hiểu, gặp khó khăn trong việc xây dựng các mối quan hệ xã hội.

Vì vậy, các chuyên gia khuyên bố mẹ nên tạo ra một môi trường hỗ trợ, nơi trẻ có thể chia sẻ cảm xúc và học hỏi từ những trải nghiệm, để từ đó phát triển thành người mạnh mẽ và tự tin trong cuộc sống. Nhằm giúp bố mẹ trả lời hợp lý trong trường hợp này, chuyên gia tâm lý Quang Thị Mộng Chi đưa ra phân tích sâu sắc và khao quát hơn.

Chuyên gia tâm lý Quang Thị Mộng Chi.

Những trải nghiệm bị bắt nạt hoặc bị đánh mắng trong thời thơ ấu có thể ảnh hưởng đến tâm lý và hành vi của trẻ trong tương lai như thế nào? 

Những trải nghiệm bị bắt nạt hoặc bị đánh đập trong thời thơ ấu có thể gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý và hành vi của trẻ trong tương lai, cả trong ngắn hạn lẫn dài hạn. Khi một đứa trẻ bị bạn cùng lớp đánh hoặc bắt nạt, điều đó không chỉ gây tổn thương về mặt thể chất mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến tinh thần và sự phát triển của trẻ.

Trước hết, về mặt tâm lý, trẻ có thể trở nên lo lắng và sợ hãi, đặc biệt là khi phải đến trường hoặc tiếp xúc với bạn bè. Sự sợ hãi này có thể kéo dài và dẫn đến chứng rối loạn lo âu.

Ngoài ra, những trẻ bị bắt nạt thường có nguy cơ cao bị trầm cảm, cảm thấy cô đơn và mất niềm tin vào bản thân cũng như thế giới xung quanh. Điều này có thể làm giảm sự tự tin, khiến trẻ dễ trở nên tự ti, luôn cảm thấy mình yếu đuối và không đủ khả năng bảo vệ bản thân.

Trong một số trường hợp nghiêm trọng, trẻ có thể mắc chứng rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD), dẫn đến các triệu chứng như ác mộng, sợ hãi cực độ khi nhớ lại sự kiện đã xảy ra và né tránh các tình huống xã hội.Về mặt hành vi, trẻ có thể phản ứng theo nhiều cách khác nhau.

Một số trẻ trở nên hung hăng hơn, có xu hướng bắt nạt lại người khác như một cách để bảo vệ bản thân hoặc trút giận. Ngược lại, một số trẻ lại thu mình, né tránh xã hội và không muốn giao tiếp vì sợ bị tổn thương. Việc bị bắt nạt cũng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến kết quả học tập của trẻ, do sự lo lắng và sợ hãi khiến trẻ mất tập trung, giảm khả năng tiếp thu kiến thức và thậm chí không muốn đến trường.

Trong một số trường hợp nghiêm trọng, trẻ có thể tìm đến các hành vi tự hủy hoại như tự làm đau bản thân hoặc có ý nghĩ tự tử do cảm thấy bị cô lập và tuyệt vọng.

Những ảnh hưởng của việc bị bắt nạt không chỉ dừng lại ở tuổi thơ mà còn có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành. Những đứa trẻ từng bị bắt nạt có thể gặp khó khăn trong việc xây dựng và duy trì các mối quan hệ lành mạnh, do mất lòng tin vào người khác.

Họ cũng có nguy cơ cao mắc các rối loạn tâm lý kéo dài như lo âu xã hội, trầm cảm hoặc rối loạn nhân cách. Trong một số trường hợp, vòng lặp bắt nạt có thể tiếp tục khi trẻ lớn lên, nghĩa là một số trẻ từng là nạn nhân có thể trở thành kẻ bắt nạt hoặc tiếp tục bị bắt nạt trong môi trường làm việc và các mối quan hệ cá nhân.

Chuyên gia có nghĩ rằng cách bố mẹ phản ứng có thể biến con thành kẻ yếu đuối hoặc người bản lĩnh không? Trong trường hợp trẻ nói "Mẹ ơi, con bị bạn bắt nạt" người mẹ nên trả lời thế nào là đúng? 

Cách bố mẹ phản ứng khi con bị đánh hoặc bị bắt nạt có thể ảnh hưởng rất lớn đến tâm lý và tính cách của trẻ. Nếu bố mẹ phản ứng không đúng cách, trẻ có thể trở nên yếu đuối, phụ thuộc vào người khác hoặc ngược lại, trở thành người mạnh mẽ, tự tin và biết cách tự bảo vệ mình.

Chính vì vậy, việc ứng xử phù hợp trong tình huống này là vô cùng quan trọng để giúp trẻ phát triển một cách lành mạnh.Một trong những sai lầm thường gặp của bố mẹ là bảo bọc con quá mức. Nếu bố mẹ ngay lập tức can thiệp vào mọi tình huống mà không để con tự tìm cách giải quyết, trẻ sẽ dần trở nên lệ thuộc và không biết cách tự bảo vệ mình khi đối diện với những tình huống tương tự trong tương lai.

Ngoài ra, nếu bố mẹ phản ứng bằng cách khuyên con trốn tránh vấn đề, chẳng hạn như nói: “Thôi con cứ tránh xa bạn đó ra” hoặc “Lần sau đừng chơi với bạn ấy nữa”, trẻ có thể hình thành tư duy sợ hãi, thiếu dũng cảm đối mặt với khó khăn trong cuộc sống.

Thêm vào đó, nếu bố mẹ thể hiện sự thương hại quá mức hoặc sợ hãi trước tình huống con gặp phải, trẻ có thể cảm thấy bản thân mình yếu đuối, dễ bị tổn thương và không đủ khả năng để đối diện với thử thách.

Ngược lại, nếu bố mẹ phản ứng một cách bình tĩnh, lắng nghe con và hướng dẫn con cách đối mặt với vấn đề, trẻ sẽ học được cách tự giải quyết xung đột và trở nên mạnh mẽ hơn. Khi bố mẹ dạy con cách bảo vệ bản thân một cách khéo léo, không dùng bạo lực nhưng vẫn thể hiện sự tự tin, trẻ sẽ cảm thấy an tâm và biết cách ứng xử thông minh trong những tình huống tương tự.

Ngoài ra, khi bố mẹ khuyến khích con trò chuyện với giáo viên hoặc tìm sự hỗ trợ từ người lớn khi cần, trẻ sẽ hiểu rằng có nhiều cách giải quyết vấn đề hiệu quả hơn là chỉ im lặng chịu đựng hoặc đáp trả bằng bạo lực.

Khi trẻ bị bạn cùng lớp đánh và nói với mẹ, phản ứng đầu tiên của người mẹ nên là bình tĩnh và thể hiện sự lắng nghe thay vì vội vàng tức giận hoặc lo lắng thái quá.

Một cách trả lời hợp lý trong tình huống này có thể là: “Mẹ hiểu rằng con cảm thấy buồn và tổn thương khi bị bạn đánh. "Con có thể kể rõ cho mẹ chuyện gì đã xảy ra không?” Câu nói này giúp trẻ cảm thấy được tôn trọng, khuyến khích con chia sẻ cảm xúc và tình huống một cách chi tiết hơn.

Sau khi lắng nghe, người mẹ nên hỏi con về cách con đã phản ứng để hiểu rõ hơn tâm lý của trẻ. Một câu hỏi như “Khi bạn đánh con, con đã làm gì? Con có nói gì với bạn không?” sẽ giúp trẻ suy nghĩ về hành động của mình và nhận ra liệu cách phản ứng của mình có phù hợp hay không.

Tiếp đó, người mẹ có thể hướng dẫn con cách đối phó một cách thông minh hơn trong những lần sau. Ví dụ, mẹ có thể nói: “Nếu lần sau bạn ấy lại đánh con, con có thể bình tĩnh nhìn thẳng vào mắt bạn ấy và nói: ‘Bạn đừng làm vậy nữa, mình không thích bị đánh’. Nếu bạn ấy vẫn tiếp tục, con hãy báo với giáo viên ngay lập tức.

Điều này giúp trẻ học cách bày tỏ ranh giới cá nhân và biết khi nào cần tìm sự giúp đỡ từ người lớn.Bên cạnh việc hướng dẫn con cách xử lý tình huống, người mẹ cũng nên giúp con xây dựng sự tự tin.

Một lời động viên như “Con là một đứa trẻ mạnh mẽ, mẹ tin rằng con có thể tự bảo vệ mình bằng cách xử lý thông minh. Nếu con gặp khó khăn, mẹ luôn ở đây để giúp con” sẽ giúp trẻ cảm thấy an tâm và mạnh mẽ hơn. Nếu sự việc xảy ra nghiêm trọng hoặc tái diễn nhiều lần, mẹ nên chủ động trao đổi với giáo viên hoặc ban giám hiệu để có biện pháp can thiệp phù hợp, đảm bảo môi trường học đường an toàn cho con.

Ngoài ra, khi phản ứng với con, bố mẹ cũng cần tránh những câu nói có thể làm tổn thương tâm lý hoặc khiến trẻ có suy nghĩ sai lệch. Chẳng hạn, câu nói “Sao con không đánh lại bạn?” có thể khiến trẻ hiểu lầm rằng bạo lực là cách duy nhất để giải quyết vấn đề. Hoặc những lời như “Thế mà cũng khóc à, con phải mạnh mẽ lên chứ!” có thể làm trẻ cảm thấy bị phủ nhận cảm xúc, khiến con không còn dám chia sẻ với bố mẹ trong tương lai.

Một phản ứng sai lầm khác là bố mẹ quá nóng giận, sẵn sàng đối đầu với bạn của con hoặc phụ huynh của bạn đó ngay lập tức. Điều này có thể làm tình huống trở nên căng thẳng hơn mà không giúp con học được cách tự giải quyết vấn đề.

Có những cách nào để xây dựng một mối quan hệ tin cậy và gắn kết giữa trẻ và bạn bè xung quanh? 

Việc giúp trẻ xây dựng một mối quan hệ tin cậy và gắn kết với bạn bè xung quanh là điều vô cùng quan trọng trong quá trình phát triển của trẻ. Những mối quan hệ lành mạnh không chỉ giúp trẻ cảm thấy vui vẻ, hạnh phúc mà còn giúp phát triển kỹ năng giao tiếp, sự đồng cảm và khả năng giải quyết xung đột. Để làm được điều này, bố mẹ và giáo viên có thể hỗ trợ trẻ bằng nhiều cách khác nhau.

Trước hết, việc rèn luyện kỹ năng giao tiếp là nền tảng quan trọng để trẻ có thể xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với bạn bè. Bố mẹ có thể dạy trẻ cách lắng nghe khi người khác nói, biết cách thể hiện ý kiến một cách lịch sự và rõ ràng, cũng như học cách diễn đạt cảm xúc một cách phù hợp.

Những kỹ năng này giúp trẻ giao tiếp hiệu quả, tránh những hiểu lầm không đáng có và dễ dàng hòa nhập với nhóm bạn bè.Bên cạnh đó, bố mẹ cần khuyến khích trẻ thể hiện lòng tốt và sự đồng cảm với bạn bè. Khi trẻ biết cách quan tâm, chia sẻ và giúp đỡ người khác, trẻ sẽ dễ dàng tạo dựng được mối quan hệ tốt đẹp và nhận được sự yêu mến từ bạn bè.

Đơn giản như việc chia sẻ đồ chơi, nhường nhịn trong lúc chơi hoặc giúp đỡ bạn khi gặp khó khăn đều là những hành động nhỏ nhưng có ý nghĩa lớn trong việc xây dựng lòng tin và sự gắn kết.

Ngoài ra, việc khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động nhóm cũng là một cách hiệu quả để trẻ kết nối với bạn bè. Khi trẻ cùng nhau tham gia các trò chơi, hoạt động thể thao, hoặc các dự án nhóm, trẻ sẽ học được cách làm việc chung, biết cách hợp tác và xây dựng tinh thần đồng đội. Điều này giúp trẻ có thêm cơ hội để hiểu và gắn kết với bạn bè hơn.

Một yếu tố quan trọng khác là giúp trẻ học cách giải quyết xung đột một cách hòa bình. Trong quá trình kết bạn, không thể tránh khỏi những lúc xảy ra bất đồng hay hiểu lầm. Nếu không biết cách xử lý, những mâu thuẫn nhỏ có thể làm rạn nứt tình bạn. Bố mẹ nên hướng dẫn trẻ cách bình tĩnh trò chuyện, bày tỏ cảm xúc một cách chân thành và tìm ra giải pháp thay vì tranh cãi hay giận dỗi. Khi trẻ biết cách giải quyết xung đột một cách tích cực, mối quan hệ với bạn bè sẽ trở nên bền chặt hơn.

Không chỉ vậy, bố mẹ cũng cần làm gương cho trẻ trong cách xây dựng các mối quan hệ. Trẻ nhỏ thường học hỏi từ những gì bố mẹ làm hơn là những gì bố mẹ nói. Khi bố mẹ thể hiện sự quan tâm, tôn trọng và xây dựng những mối quan hệ tốt đẹp với mọi người xung quanh, trẻ sẽ quan sát và học theo, từ đó biết cách cư xử đúng mực với bạn bè.

Bên cạnh đó, việc tạo ra một môi trường an toàn và thân thiện để trẻ có thể kết bạn cũng rất quan trọng. Nếu trẻ cảm thấy được tôn trọng và chấp nhận, trẻ sẽ dễ dàng cởi mở, tự tin giao tiếp và kết nối với những người xung quanh. Bố mẹ và giáo viên có thể hỗ trợ bằng cách tổ chức các buổi gặp gỡ, vui chơi chung để trẻ có cơ hội làm quen và xây dựng mối quan hệ một cách tự nhiên.

Cuối cùng, bố mẹ nên dạy trẻ giá trị của sự trung thực và lòng tin trong tình bạn. Một mối quan hệ bền vững luôn cần sự chân thành, biết giữ lời hứa và tôn trọng lẫn nhau. Khi trẻ hiểu được điều này và thực hành nó trong các mối quan hệ, trẻ sẽ có những người bạn thực sự đáng tin cậy, sẵn sàng đồng hành và chia sẻ trong suốt quá trình trưởng thành.

Làm thế nào để phụ huynh có thể đồng hành theo dõi tâm trạng và cảm xúc và hỗ trợ trẻ kịp thời, tránh tình trạng bắt nạt ở trường?

Để giúp trẻ tránh khỏi tình trạng bị bắt nạt ở trường, phụ huynh cần đồng hành, theo dõi tâm trạng và cảm xúc của con một cách tinh tế, đồng thời có những biện pháp hỗ trợ kịp thời khi phát hiện dấu hiệu bất thường. Khi trẻ cảm thấy an toàn và được bố mẹ lắng nghe, trẻ sẽ dễ dàng chia sẻ những vấn đề mình gặp phải, từ đó giúp phụ huynh có thể can thiệp sớm nếu cần thiết.

Trước hết, việc duy trì giao tiếp thường xuyên và cởi mở với con là điều quan trọng nhất. Bố mẹ nên tạo ra thói quen trò chuyện cùng con mỗi ngày, không chỉ hỏi về kết quả học tập mà còn quan tâm đến cảm xúc và những trải nghiệm của con ở trường. Thay vì đặt những câu hỏi chung chung như “Hôm nay con đi học có vui không?”, bố mẹ có thể hỏi cụ thể hơn như “Hôm nay con chơi với những ai?” hoặc “Có chuyện gì đặc biệt xảy ra không?”. Những câu hỏi như vậy giúp trẻ cảm thấy thoải mái hơn khi chia sẻ và bộc lộ cảm xúc của mình.

Bên cạnh đó, bố mẹ cần chú ý đến những thay đổi trong hành vi và tâm lý của con. Nếu trẻ đột nhiên trở nên ít nói, né tránh việc đến trường, hay có dấu hiệu lo lắng, sợ hãi, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo trẻ đang gặp vấn đề, thậm chí có thể bị bắt nạt. Một số trẻ có thể xuất hiện các triệu chứng thể chất như đau bụng, đau đầu không rõ nguyên nhân hoặc mất ngủ.

Nếu thấy con có những biểu hiện này, bố mẹ không nên bỏ qua mà cần nhẹ nhàng trò chuyện để hiểu rõ hơn về nguyên nhân.Ngoài việc lắng nghe, bố mẹ cũng nên dạy con cách tự bảo vệ bản thân. Điều này không có nghĩa là khuyến khích con sử dụng bạo lực, mà là giúp con biết cách phản ứng khi bị bắt nạt.

Trẻ cần được dạy cách tự tin nói “không” khi bị làm phiền, cách tìm kiếm sự hỗ trợ từ thầy cô và bạn bè, cũng như cách giữ bình tĩnh trong các tình huống căng thẳng. Khi trẻ cảm thấy mình có khả năng kiểm soát tình huống, trẻ sẽ bớt sợ hãi và dễ dàng đối mặt với vấn đề hơn.

Bên cạnh đó, việc xây dựng một môi trường gia đình an toàn và yêu thương là điều cần thiết để trẻ có thể thoải mái chia sẻ những khó khăn mình gặp phải. Khi biết rằng mình luôn có bố mẹ bên cạnh, trẻ sẽ dễ dàng tâm sự và tìm kiếm sự giúp đỡ khi cần. Bố mẹ cũng có thể cùng con tham gia các hoạt động ngoại khóa, rèn luyện kỹ năng xã hội để giúp con trở nên mạnh mẽ và tự tin hơn trong giao tiếp.

Nếu phát hiện con bị bắt nạt, bố mẹ không nên phản ứng quá vội vàng hoặc tức giận. Việc đầu tiên cần làm là lắng nghe con, trấn an con rằng con không đơn độc và bố mẹ sẽ luôn hỗ trợ con. Sau đó, phụ huynh có thể trao đổi với giáo viên hoặc ban giám hiệu nhà trường để tìm ra giải pháp phù hợp.

Quan trọng nhất là phải giúp con cảm thấy an toàn và không bị áp lực khi phải đối diện với kẻ bắt nạt.Ngoài ra, bố mẹ cũng có thể dạy con nhận biết và tránh xa những hành vi bắt nạt.

Trẻ cần hiểu rằng bắt nạt không chỉ là hành vi đánh đập mà còn có thể là những lời nói xúc phạm, hành động cô lập hay đe dọa từ bạn bè. Khi trẻ có nhận thức rõ ràng về vấn đề này, trẻ sẽ biết cách bảo vệ mình và cả những người xung quanh.