Tiết kiệm và kiếm tiền đúng cách, bài học tài chính "vỡ lòng" cần dạy sớm để tương lai con làm chủ chính mình

Trong xã hội ngày nay, việc giáo dục trẻ về tài chính đã trở thành kỹ năng quan trọng. Bố mẹ hiện đại không chỉ cần trang bị cho con cái kiến thức học thuật mà còn phải dạy trẻ những kỹ năng sống thiết yếu, trong đó có việc tiết kiệm và kiếm tiền đúng cách.

Giáo dục tài chính từ sớm giúp trẻ hiểu rõ giá trị của tiền bạc và cách quản lý nó. Khi trẻ được trang bị kiến thức này, sẽ có khả năng đưa ra những quyết định tài chính sáng suốt trong tương lai, từ việc tiết kiệm cho đến đầu tư.

Kỹ năng quản lý tài chính còn liên quan đến việc lập kế hoạch, tự lập và tự chịu trách nhiệm, cần thiết trong cuộc sống hàng ngày và giúp trẻ trở thành người trưởng thành có trách nhiệm.

Ảnh minh họa.

Ví dụ, nhiều phụ huynh mở một tài khoản tiết kiệm cho trẻ. Điều này giúp trẻ học cách tiết kiệm, nhận thấy được sự lớn lên của số tiền qua lãi suất. Trẻ sẽ hiểu rằng việc tiết kiệm là một quá trình lâu dài và có lợi.

Hay số khác cho trẻ tham gia vào các hoạt động kiếm tiền nhỏ như bán hàng rong, làm việc vặt hoặc giúp đỡ hàng xóm có thể giúp hiểu rõ hơn về giá trị của lao động. Qua đó, trẻ sẽ nhận ra rằng tiền bạc không tự nhiên mà có, mà cần nỗ lực để kiếm được.

Dưới góc độ tâm lý, chuyên gia Nguyễn Ngọc Vui sẽ bàn về tầm quan trọng của việc giáo dục tài chính cho trẻ, những phương pháp hiệu quả và thách thức mà các bậc phụ huynh có thể gặp phải.

Chuyên gia tâm lý Nguyễn Ngọc Vui.

Theo chuyên gia vì sao những kỹ năng tài chính lại quan trọng trong bối cảnh hiện đại?

Bối cảnh hiện nay chúng ta dùng tiền để trao đổi hầu như mọi thứ trong cuộc sống. Theo đó, đồng tiên trở nên phổ biến, đa dạng hơn, ví dụ như tiền mặt để chi tiêu hàng ngày, tiền tiết kiệm trong tài khoản ngân hàng, tiền sinh hoạt phí (thuê nhà, thuê xe, mua sắm...). Điều này đòi hỏi mỗi người, dù muốn hay không vẫn phải tiếp xúc nhiều hơn về vấn đề tiền bạc.

Vì vậy, khi chúng ta tiếp xúc và có nhiều kiến thức, đồng nghĩa việc chúng ta biết lựa chọn hơn. Do đó, những kỹ năng tài chính: Cách sử dụng tiền, chi tiêu, tiết kiệm, đầu tư... trở nên rất quan trọng.

Nhiều phụ huynh hiện nay chăm chút dạy con tiết kiệm nhưng không dạy con cách kiếm tiền, vậy việc dạy trẻ kiếm tiền đúng cách quan trọng như thế nào trong thời đại ngày nay?

Hiện nay có 2 quan điểm:

Quan điểm bảo thủ: Nhiều người tin rằng, khi trẻ đến 18 tuổi, đủ độ tuổi trưởng thành và được phép đi làm, lúc này mới được phép kiếm tiền. Quan điểm này không sai, nhưng đang dần trở nên lạc hậu trong bối cảnh xã hội hiện đại năng động.

Quan điểm cởi mở: Họ tin rằng, trẻ có thể kiếm tiền tùy theo độ tuổi, miễn là kiếm tiền đúng cách. Hiện nay, quan điểm này đang nhận được nhiều đồng tình hơn.

Nhìn câu chuyện từ cá nhân, tôi cũng là một người mẹ, mong muốn dạy con kiếm tiền đúng cách. Vì vậy, vợ chồng tôi không cấm đoán việc trẻ kiếm tiền, nhưng sẽ hướng dẫn nên kiếm tiền như thế nào cho phù hợp với tuổi. Thế giới hiện nay trở nên muôn màu, trẻ nhỏ cũng dần tiếp xúc nhiều hơn với tiền bạc, cần tiền để chi tiêu, tiêu vặt hàng ngày.

Vì vậy, dạy trẻ kiếm tiền như thế nào trở thành một trong những kỹ năng quan trọng, mà không cần đợi đến 18 tuổi. Khi trẻ còn ngồi trên ghế nhà trường, vẫn biết cách kiếm tiền cũng là bước nền đầu tiên, giúp trẻ bước ra xã hội sau này. Khi trẻ trở thành người có quyền được kiếm tiền "danh chính ngôn thuận", có quyền ký hợp đồng, chịu trách nhiệm cho hành vi... thì lúc này đã được trang bị những kỹ năng cần thiết về quản lý tài chính.

Trường hợp trẻ chỉ biết tiết kiệm, nhưng chưa có kỹ năng về việc tiêu tiền đúng cách, hay kiếm tiền... trẻ dễ cảm thấy bản thân ngây ngô trong câu chuyện tài chính của gia đình.

Làm thế nào để bố mẹ có thể giúp trẻ phát triển tư duy về việc tiêu tiền và đầu tư vào trải nghiệm thay vì vật chất?

Về vấn đề này, xuất phát chính từ việc trẻ thường quan sát hành vi của bố mẹ và hoàn cảnh sống trong gia đình.

Ví dụ, gia đình có bao nhiêu nguồn thu, cả bố mẹ đều đi làm, hay chỉ có bố hoặc chỉ có mẹ đi làm... Hay ví dụ cụ thể hơn là cách bố mẹ sử dụng tiền mừng tuổi (tiền lì xì của trẻ trong dịp Tết) như thế nào, cũng là một trong những điểm bố mẹ giúp con phát triển tư duy về việc tiêu tiền và đầu tư.

Một số phụ huynh cất giữ tiền tiêu vặt của trẻ, cho rằng đây cũng là tiền của mình. Hay bố mẹ lên kế hoạch tiết kiệm, như đi mua vàng cho trẻ vfa chờ tăng giá, hay số khác đầu tư vào giáo dục, chứng khoán,... Việc bố mẹ làm gì trên số tiền trẻ có là rất quan trọng.

Ngày nay, việc trẻ kiếm tiền trở nên bình thường hóa. Nhiều trẻ từ cấp 2 biết kiếm tiền từ bạn bè trong lớp học, bạn trong trường... bằng hình thức như vẽ tranh đẹp để bán, làm món đồ thủ công... Những hình thức này nên được khuyến khích, miễn là nằm trong giới hạn cho phép.

Hoặc bố mẹ trò chuyện cởi mở, xem trẻ có yêu thích kiếm tiền, hay trẻ thường xuyên đưa ra các quyết định đúng về khoản tiền đang có, từ đó hướng dẫn trẻ linh hoạt và phù hợp với đặc thù tính cách của từng trẻ.

Theo quan điểm tâm lý học, cảm xúc nào thường đi kèm với việc quản lý tiền bạc và làm thế nào để bố mẹ giúp trẻ đối phó với những cảm xúc đó?

Một thực trạng là khi chúng ta chưa có đủ kiến thức tài chính tốt nhưng đã sở hữu một số tiền, điều này dễ mang đến sự đam mê, cám dỗ. Và khi bản thân trẻ được kích hoạt, nghĩ rằng tiền có thể kiếm dễ dàng, trẻ dễ từ bỏ các nhiệm vụ quan trọng hơn để lao vào việc kiếm tiền.

Ví dụ dễ nhận thấy từ một số bạn chưa từng có trải nghiệm làm việc kiếm tiền, khi bước vào môi trường sinh viên bắt đầu các công việc làm thêm (phục vụ, gia sư, kinh doanh tự do...) phát hiện ra bản thân hoàn toàn có thể giữ số tiền kiếm được, nhiều bạn trở nên hào hứng, thậm chí bất chấp bỏ học để kiếm tiền.

Bản thân tôi qua nhiều năm giảng dạy đã gặp nhiều trường hợp các bạn sinh viên bỏ học để kiếm tiền, tôi cảm thấy tiếc cho các bạn. Giá như các bạn được học kiến thức tài chính sớm, sẽ biết khi nào cần kiếm tiền, bao nhiêu là đủ, kiếm tiền với mục đích gì...

Vì vậy, bố mẹ nên sớm dạy trẻ kiến thức tiền bạc, tài chính, nên cho trẻ trải nghiệm sử dụng tiền... nhằm giúp trẻ ngăn ngừa cảm xúc đê mê, bản thân trẻ cũng hiểu rằng tiền chỉ là phương tiện, trở nên bình tĩnh hơn trước những cám dỗ.