Toả sáng những giá trị cốt lõi của Đề cương về văn hóa Việt Nam

Hội thảo là sự kiện lớn nhằm tiếp tục phát huy giá trị lịch sử, giá trị thực tiễn to lớn của Đề cương về văn hóa Việt Nam năm 1943, triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng và ý kiến kết luận của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021.

Tham dự hội thảo có: Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư Võ Văn Thưởng; Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch hội đồng Lý luận Trung ương Nguyễn Xuân Thắng; Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa; Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà…

Hội thảo khoa học cấp quốc gia “80 năm Đề cương về văn hoá Việt Nam (1943 - 2023) - Khởi nguồn và động lực phát triển”

Hội thảo gồm 2 phiên "Giá trị lý luận và thực tiễn của Đề cương về văn hóa Việt Nam" và "Văn hóa, con người Việt Nam - Nền tảng tinh thần, động lực phát triển đất nước trong giai đoạn mới". Bên cạnh báo cáo trung tâm, hội thảo nhận được 173 tham luận của các cơ quan, tổ chức, các cá nhân nhà quản lý, nhà khoa học và những người trực tiếp làm công tác văn hóa nghệ thuật trong cả nước.

Toả sáng những giá trị cốt lõi của một văn kiện mang tầm Cương lĩnh

Phát biểu khai mạc hội thảo, Chủ tịch hội đồng Lý luận Trung ương Nguyễn Xuân Thắng cho biết, Đề cương về văn hóa Việt Nam ra đời năm 1943 do Tổng Bí thư Trường Chinh khởi thảo, thể hiện tầm nhìn, tư duy chiến lược của Đảng về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của văn hóa trong sự nghiệp cách mạng. Đề cương khẳng định tầm quan trọng đặc biệt của nhiệm vụ xây dựng nền văn hóa mới trong toàn bộ sự nghiệp cách mạng Việt Nam.

Nhìn lại chặng đường 80 năm qua, được thấm nhuần, kết tinh trong những chủ trương, đường lối của Đảng, được kiểm chứng bằng những thắng lợi vẻ vang trong sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc ta, Đề cương về văn hóa Việt Nam đã toả sáng những giá trị cốt lõi của một văn kiện mang tầm Cương lĩnh.

Chủ tịch hội đồng Lý luận Trung ương Nguyễn Xuân Thắng phát biểu khai mạc hội thảo

Chủ tịch hội đồng Lý luận Trung ương Nguyễn Xuân Thắng nhấn mạnh, với chủ trương “Văn hoá, nghệ thuật cũng là một mặt trận, văn nghệ sĩ là chiến sĩ trên mặt trận ấy”, Đảng đã tập hợp được đông đảo đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ yêu nước, nhiều người đã từ bỏ con đường “vinh thân, phì gia” sát cánh cùng mọi tầng lớp nhân dân, dấn thân theo cách mạng.

Bản Đề cương đã góp phần hình thành nên những chân lý bất diệt, như: “Văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi”, “Văn hóa lãnh đạo quốc dân để thực hiện độc lập, tự cường và tự chủ”, “Văn hoá còn thì dân tộc còn, văn hoá mất thì dân tộc mất”, xây dựng một nền văn hóa mới “lấy hạnh phúc của đồng bào, của dân tộc làm cơ sở”, “phát triển kinh tế và vǎn hóa, nhằm không ngừng nâng cao đời sống của nhân dân”…

Toàn cảnh Hội thảo 

Theo Chủ tịch hội đồng Lý luận Trung ương Nguyễn Xuân Thắng, những chân lý này trở thành kim chỉ nam soi đường, dẫn lối dân tộc ta đi qua hai cuộc kháng chiến trường kì, vĩ đại và trong công cuộc kiến thiết, xây dựng nước Việt Nam độc lập, tự do, hạnh phúc sau ngày hoà bình, thống nhất. Khởi nguồn từ tư tưởng “nghệ thuật vị nhân sinh” của bản Đề cương, ngày nay, Đảng ta đã hình thành quan điểm phát triển con người phải được đặt vào vị trí trung tâm và là mục tiêu của quá trình phát triển văn hóa.

“Nền văn hóa mà chúng ta đang xây dựng là nền văn hóa của nhân dân, nhân dân vừa là chủ thể sáng tạo, trao truyền, đồng thời cũng là chủ thể thụ hưởng những giá trị của nền văn hóa ấy”, ông Nguyễn Xuân Thắng khẳng định.

Chủ tịch hội đồng Lý luận Trung ương cho rằng, văn hóa phải định hướng mọi sáng tạo, mọi hoạt động phục vụ đông đảo quần chúng nhân dân, mặt khác, cần phải vun đắp cho những tài năng văn hóa nghệ thuật, để có những tác giả với những tác phẩm mang giá trị đỉnh cao. Kiên quyết chống lại mọi sự xâm lăng về văn hoá, bài trừ các hình thức văn hoá lai căng, mê tín, dị đoan, ảnh hưởng xấu đến thuần phong mỹ tục, tăng cường sức đề kháng, miễn nhiễm với những luận điệu xuyên tạc lịch sử, xuyên tạc sự nghiệp cách mạng và truyền thống tốt đẹp.

Đầu tư cho văn hóa là đầu tư cho sự phát triển lâu dài và bền vững

Báo cáo tại hội thảo, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng cho biết, bên cạnh những giá trị về nền tảng lý luận, nguyên tắc cốt lõi, những nội dung của Đề cương về văn hóa Việt Nam còn có giá trị thực tiễn lớn lao trong phát triển văn hóa, xây dựng con người Việt Nam trong suốt 8 thập niên qua.

Quá trình phát triển văn hóa và xây dựng con người Việt Nam đã có những bước tiến tích cực và đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận. Tuy nhiên, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cũng cho biết, một số hạn chế trong vận dụng giá trị và nguyên tắc “dân tộc hóa”, “đại chúng hóa”, “khoa học hóa” vẫn đang tồn tại khiến cho các quan điểm xây dựng văn hóa, trọng tâm là chăm lo con người có nhân cách, lối sống tốt đẹp chưa được triển khai mạnh mẽ, chưa thực sự thấm sâu trong các tầng lớp nhân dân.

Công tác cán bộ của lĩnh vực văn hoá (quản lý văn hoá, đội ngũ văn nghệ sĩ) chưa được quan tâm đúng mức, cơ chế phối hợp giữa các ban, ngành, cơ quan các cấp, giữa khu vực Nhà nước và khu vực tư nhân chưa chặt chẽ. Môi trường văn hóa có lúc, có nơi chưa lành mạnh, có mặt xuống cấp...

Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng trình bày báo cáo tại hội thảo 

Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cho rằng, cần kiên trì thực hiện quan điểm đổi mới mạnh mẽ tư duy quản lý từ “làm văn hóa” sang “quản lý Nhà nước về văn hóa”; phát triển con người gắn với chăm lo và đề cao văn hóa gia đình; đề cao văn hóa trong nhà trường; đề cao văn hóa trong xã hội, lan tỏa những giá trị truyền thống, “lấy cái đẹp dẹp cái xấu”, “lấy cái tích cực đẩy lùi cái tiêu cực”; phát huy vai trò của văn học - nghệ thuật trong việc bồi dưỡng tâm hồn, định hướng phát triển nhân cách của con người Việt Nam, nhất là trong thế hệ trẻ.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng đề nghị, cần xây dựng bộ chỉ số quốc gia về phát triển văn hóa và triển khai ứng dụng định kỳ để đo lường, đánh giá và giám sát sự đóng góp và tăng trưởng của lĩnh vực văn hóa trong tổng thể phát triển quốc gia. Không để tụt hậu và từng bước đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hoá, du lịch. Xây dựng Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hoá trình cấp có thẩm quyền xem xét, phê duyệt trên tinh thần đầu tư cho văn hóa là đầu tư cho sự phát triển lâu dài và bền vững.

“Việc đầu tư cho văn hóa phải thực sự được chú trọng thông qua các giải pháp đồng bộ có khả năng khơi thông các nguồn lực cho phát triển văn hóa, xây dựng toàn diện con người Việt Nam theo hướng bền vững. Đây chính là kết quả nhận thức có được từ việc kế thừa, phát huy một cách khoa học nền tảng, giá trị mang ý nghĩa khởi nguồn của Đề cương về văn hóa Việt Nam 1943”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng nhấn mạnh.

Nỗ lực đưa văn hoá phát triển trên đa nền tảng, đến được với mọi tầng lớp nhân dân

Phát biểu tại hội thảo, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, thực hiện theo chủ trương, quan điểm của Đề cương về văn hoá Việt Nam, văn hoá dân tộc đang có bước phát triển mạnh mẽ, nhất là trong thời kỳ chuyển đổi số. Với tinh thần đại chúng hoá, Việt Nam đang nỗ lực đưa văn hoá phát triển trên đa nền tảng, đến được với mọi tầng lớp nhân dân.

“Chưa bao giờ chúng ta có cơ hội đại chúng hoá văn hoá; thu hẹp khoảng cách tiếp cận, hưởng thụ văn hoá như hiện nay. Chỉ riêng với sách, trong thời kỳ chuyển đổi số, một cuốn sách ra đời được phát hành trên nhiều nền tảng mạng xã hội với đủ phiên bản như tóm tắt, phiên bản phát hành riêng cho di động, âm thanh… Sách được phát hành dưới vô vàn hình tướng là cách để sách đến được với đông đảo bạn đọc. Một cuốn sách trọn vẹn có thể tiếp cận được chỉ hàng trăm nghìn người nhưng một cuốn sách ở dạng tóm tắt, phát hành đa nền tảng có thể đến được với hàng triệu người. Giá trị của một cuốn sách vì thế tăng lên, đời sống văn hoá tinh thần của nhân dân ngày càng phong phú”, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng cho biết.

Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng phát biểu tại Hội thảo 

Cũng theo ông Nguyễn Mạnh Hùng, một trong những xu hướng tiếp cận văn hoá phổ biến hiện nay là hỏi - đáp. Tức là cần thông tin gì sẽ đặt câu hỏi. Vì lẽ đó, chúng ta cần xây dựng được công cụ trợ lý ảo, chẳng hạn như ChatGPT chuyên về văn hoá Việt Nam. Từ đó, mọi công dân Việt Nam, thậm chí là bạn bè quốc tế có cơ hội được vào đối thoại, học hỏi, mở mang hiểu biết mọi lúc, mọi nơi. Đây là cách thức truyền bá văn hoá Việt Nam nhanh, hiệu quả.

Bên cạnh đó, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, văn hoá muốn phát triển thì cần một ngành công nghiệp, thị trường văn hoá đủ mạnh. Công nghiệp văn hoá Việt Nam sẽ phát triển hơn khi có càng nhiều người tham gia sáng tạo văn hoá. Điều này là khả thi khi Việt Nam đang cung cấp nhiều công cụ sáng tạo số để người dân tham gia, có cơ hội sáng tạo văn hoá.

“Ngoài các nền tảng sẵn có, Việt Nam có thể nghiên cứu, cho ra đời thêm một sàn thương mại điện tử chuyên cung cấp các sản phẩm văn hoá; giúp phát triển các ngành công nghiệp, thị trường văn hoá. Những yếu tố này đều góp phần thực hiện chỉ đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị văn hoá toàn quốc năm 2021 rằng xây dựng môi trường văn hoá số phù hợp với nền kinh tế, xã hội và không gian số sẽ giúp văn hoá thích nghi, điều tiết sự phát triển bền vững của đất nước trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ 4”, ông Nguyễn Mạnh Hùng đề xuất.

Khẳng định sức sống lâu dài, bền vững của Đề cương về văn hóa Việt Nam 

Phát biểu kết luận hội thảo, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa khẳng định: Hội thảo khoa học cấp quốc gia “80 năm Đề cương về văn hóa Việt Nam - Khởi nguồn và động lực phát triển” được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Ban Tuyên giáo Trung ương, Hội đồng Lý luận Trung ương, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh chủ trì, phối hợp với Văn phòng Trung ương Đảng, các cơ quan liên quan và các địa phương chuẩn bị công phu, kỹ lưỡng, thu hút sự quan tâm, tham gia đông đảo của các nhà quản lý, các nhà khoa học, văn nghệ sĩ và sự đồng tình, cổ vũ của dư luận xã hội.

Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa phát biểu kết luận hội thảo 

Hội thảo đã thống nhất đánh giá ý nghĩa lịch sử, giá trị to lớn, mang tầm thời đại và sức sống lâu dài, bền vững của Đề cương về văn hóa Việt Nam trước yêu cầu của tình hình cách mạng trong nước. Thực hiện chủ trương của Trung ương Đảng và đồng chí Nguyễn Ái Quốc, Đề cương về văn hóa Việt Nam do đồng chí Tổng Bí thư Trường Chinh khởi thảo được thông qua tai Hội nghị Ban Thường vụ Trung ương họp từ ngày 25 - 28/2/1943.

Đề cương đã thể hiện sự kiên định và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện thực tiễn cách mạng Việt Nam. Khẳng định văn hóa là một trong ba mặt trận (kinh tế, chính trị, văn hóa) ở đó, người Cộng sản phải hoạt động và làm cách mạng văn hóa. Đề cương cũng đề cập toàn diện và sâu sắc những vấn đề có tính nền tảng và nguyên tắc, phương châm, phương hướng xây dựng nền văn hóa Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

"Hội thảo hôm nay cùng với thành quả đã nghiên cứu và tư liệu lịch sử đã công bố, một lần nữa chứng minh và khẳng định giá trị to lớn, toàn diện của Đề cương về văn hóa Việt Nam đối với sự nghiệp vẻ vang của dân tộc ta dưới sự lãnh đạo của Đảng", Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa nhấn mạnh. 

Phạm Hằng

Đề cương về văn hóa Việt Nam: “Cương lĩnh đầu tiên, chiến lược đầu tiên về văn hóa”

Theo GS.TS Đinh Xuân Dũng, nếu coi Đề cương về văn hóa Việt Nam năm 1943 là sự khai phá mở đường cho quá trình xây dựng...