Một cây bút nhạy bén, giàu tình

Nguyễn Văn Mạnh hiện là Trưởng ban Văn hóa - Xã hội và là Trưởng đại diện của Thời báo Văn học nghệ thuật tại thành phố Hải Phòng. Anh đi lại như con thoi theo trục tam giác ba nơi. Có tháng anh phải bay vài lần Hà Nội - Sài Gòn. Anh còn là Trưởng ban biên tập tạp chí Diễn đàn Văn nghệ Việt Nam. Giữa bộn bề công việc, trong hai năm, nhà báo Nguyễn Văn Mạnh công bố ba tác phẩm: Miền hoa phượng - Thơ, NXB Văn học, 2022; Dấu thời gian - Thơ, NXB Hội Nhà văn; Theo dấu chân cuộc sống - Tuyển tập phóng sự và bút ký báo chí, NXB Hội nhà văn, 2023.

*

Trong một bài thơ Nguyễn Văn Mạnh từng lòng nhủ lòng: “Và bút ơi đừng viết dòng vô nghĩa”. Anh đã làm đúng lời tự nhủ như thế cả trong các bài ký, phóng sự: Chuyện đời cô dâu Việt ở xứ Đài, Lao động Việt Nam ở Đài Loan bức tranh đa sắc màu, Lời cảnh báo từ những khu du lịch… trong tuyển tập Theo dấu chân cuộc sống được tập hợp từ những bài anh viết trước đây từng đăng trên các báo Bảo vệ Pháp luật, Sài Gòn giải phóng, Giáo dục thành phố Hồ Chí Minh, Diễn đàn văn nghệ Việt Nam…

Các tác phẩm của nhà báo Nguyễn Văn Mạnh.

Trong bài viết Lao động Việt Nam ở Đài Loan bức tranh đa sắc màu, tác giả dẫn các căn cứ từ lời phát biểu của những người có trách nhiệm kèm những con số biết nói. Đài Loan có 80.000 người lao động Việt Nam. Đơn cử: phần đông lao động Việt Nam sang Đài Loan đảm nhiệm các công việc thuộc nhóm 3K (theo quan niệm của người bản địa là nhóm ngành nghề có tính chất độc hại, bẩn và nặng nhọc). Mặc dù các cơ quan hữu quan đã thực hiện nhiều biện pháp tích cực để hạn chế nhưng hiện vẫn có 11.000 lao động Việt Nam bỏ trốn, cư trú bất hợp pháp tại Đài Loan. 

Khó có thể tưởng nổi, bên xứ Đài (Đài Loan) chỉ là một hòn đảo mà có tới 10 vạn cô dâu gốc Việt. Họ làm dâu xứ người nhưng nước mắt nhiều hơn nụ cười. Vì “một đặc điểm rõ rệt của phần lớn các cuộc hôn nhân Việt - Đài là không xuất phát từ tình yêu đích thực. Cũng chính vì lẽ đó đã tạo nên những bi kịch trong hôn nhân mà người chịu thiệt trước hết là cô dâu Việt”. Đa số chị em không suôn sẻ trong chuyện gia đình, lâm vào những hoàn cảnh rất đáng thương. Họ chẳng biết cầu cứu ai ngoài hội đồng hương Việt Nam khi bị gia đình chồng hắt hủi, đuổi ra khỏi nhà, không chịu làm giấy chứng minh để nhập quốc tịch Đài Loan (Chuyện đời cô dâu Việt ở xứ Đài). Những con số xé lòng người đọc.

Ngòi bút phóng sự, bút ký báo chí của Nguyễn Văn Mạnh tỏ ra nhạy cảm, dẫn dắt người đọc biết được nhiều chuyện cười ra nước mắt vì con đường mưu sinh trong nền kinh tế thị trường ở trong nước thời kỳ hội nhập: Chuyện bên lề sân quần vợt, Xóm vé số, Vũ trường bi hài ký, Nài ngựa... Trong bài Lao động nữ nhập cư, sáng và tối con đường mưu sinh tác giả kể chuyện ba người phụ nữ tha hương thuê căn phòng chưa đầy 15m2 để ở, “Bên trên cửa sổ các chị dán rất nhiều ảnh của gia đình để ngắm cho đỡ nhớ chồng, nhớ con”. Chỉ có vài hàng chữ mà gây xúc động, nói lên được nỗi niềm đau của ba chị nhập cư đi bán hàng rong.

Nhà thơ, nhà báo Nguyễn Văn Mạnh

Mai sau có còn? là điều cảnh tỉnh, là sự lo lắng cho đàn voi nhà Đắk Lắk đang đứng trước nguy cơ xóa sổ. Đến như Xuân về nhớ tết quê xưa tác giả cũng làm người đọc thắt lòng khi mà ngày nay thanh niên trai tráng bỏ làng đi làm ăn xa, đến Tết nhiều người mới về. Ngày Tết, uống rượu xong là xúm vào chơi “tiến lên”, “tá lả” ăn tiền. Ngoài sân bãi, trò chơi quay số trúng thưởng, cờ gian bạc bịp, ồn ào loa đài. Chẳng còn gốc đu, chẳng còn đấu vật. Đêm giao thừa nam thanh nữ tú đi hái lộc, sáng ra cây cối trụi lủi. Đó không chỉ là hiện thực mà còn là tiếng kêu cứu của tác giả về sự tha hóa mang hình hài phát triển len đến tận thôn quê do những con người từ đó đi ra và mang về cho đất mẹ.

Không chỉ viết chuyện buồn, chuyện tiêu cực, tác giả còn nhẹ nhàng nhắc nhở người lớn phải chú ý vun vén năng khiếu trẻ em, ngợi ca những hiện tượng đáng mừng trong Đôi điều lạm bàn về những “mầm non” văn chương, Cảm nhận thơ Phạm Trung Tín.

Nếu không có bài Người con của biển hẳn là nhiều bạn đọc không biết rằng đó là Nguyễn Thị Hồng được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng lao động, vì chị là người phụ nữ đầu tiên làm thuyền trưởng ở Việt Nam. Trên con tàu TG 2032TS, chị đã có quyết định táo bạo đổ gần 50 tấn cá cơm xuống biển đề tìm cơ may cho thuyền viên sống sót. Giữa bão tố, bằng nỗ lực phi thường chị và các thủy thủ đã cứu được 36 mạng người từ những con tàu bị sóng đánh tan.

Bà Rô, 77 tuổi, ở Bình Định, người chủ nhân duy nhất của đảo Hòn Khô, ngày ngày vẫn trưng trên cột lá cờ đỏ sao vàng để khẳng định chủ quyền trong Nữ chúa đảo hoang.

Bất ngờ chiều giáp Tết kể chuyện hai chị em ăn đói, mặc rách, chiều 30 tết về nhà trọ, bất ngờ thấy có hộp quà trên giường kèm mảnh giấy nhỏ ghi dòng chữ Tập thể lớp 3B thân tặng bạn Mai nhân dịp đón xuân mới. Thật quá mừng, vì không chỉ có bánh kẹo mà còn có tấm áo mới. Điều bất ngờ còn ở chuyện lâu nay Mai vẫn nghĩ phận mình cô đơn, từ nơi khác chuyển về học ở đây, ngay từ buổi đầu đã phải nghe lời ong tiếng ve Sao mà người ở đâu, cứ nhào vô chiếm chỗ, chật bàn, chật lớp... Vậy mà nay những người bạn học ấy lại quan tâm tới mình.

Người đọc tràn đầy hy vọng  và niềm tin ở tương lai qua những bài: Cho cao nguyên vang tiếng hát, Trạm Tấu – Yên Bái đón mùa xuân về. Tràn đầy lòng tự hào qua các bài Trường Sa, Côn Đảo – huyền thoại và linh thiêng; Dọc đường Tây Bắc; Ngã ba Đông Dương. Người đọc còn cùng tác giả đi du lịch qua Lào mến khách và yên bình; Chuyện ghi ở sân bay Kuala Lumpur; Đất nước của chùa vàng lắm nỗi buồn vui. Những ai chưa từng được chứng kiến và cả những người đã sống ở Sài Gòn mùa mưa hẳn sẽ rất thú vị cảm được cái mưa riêng có ở nơi đây khi đọc Tản mạn mưa Sài Gòn. 

Với Theo dấu chân cuộc sống, người đọc được tiếp cận tập phóng sự bút ký phong phú về những sự việc thuộc nhiều lĩnh vực xung quanh cuộc sống chúng ta thể hiện ngòi bút tác giả giàu tình cảm và trách nhiệm với đồng loại, với cộng đồng. Đó chính là thành công của luật gia – nhà báo Nguyễn Văn Mạnh. 

*

Tập thơ Miền hoa phượng và Dấu thời gian cho thấy anh là người đi nhiều, viết nhiều. Có những câu thơ đậm triết lý nhân sinh. Đến Yên Tử anh viết bài Bên suối giải oan chỉ ra sự thật trần trụi: “Cửa Phật gõ mõ/ Chôn vùi những khát vọng nhân gian”… Trải nghiệm cuộc sống nên những đổi thay dù tốt lên vẫn mang nhiều đau đớn: “Nghe hạt thóc quằn quại bóc mình thành gạo/ Nhìn trong bụi cám trập trùng những giông bão đi qua... Ngày trở lại - Nghĩa Lộ: “Những bước chân trọn đời bươn trải/ Lầm lũi vô hình giữa đại ngàn xanh”… đó là thân phận con người bình dị mà khi cuộc sống cần, họ trở thành: “Những trái tim tự làm đuốc cháy/ Ẩn giữa đá trời ngọc sáng long lanh”…

Hai tập thơ Miền hoa phượng, Dấu chân thời gian đem đến cho người đọc nhiều liên tưởng. Trích dẫn một số câu trong hai tập thơ trên không đại diện cho cả sự nghiệp thi ca của tác giả, chỉ là vài khám phá triết lý nhân sinh trong thơ anh. 

Khi liên kết 3 tác phẩm lại với nhau, cho thấy không chỉ đa tài, Nguyễn Văn Mạnh đau đáu với cuộc đời và từ hiện thực cuộc sống, tụ lại thành mạch nguồn của văn rồi cô đọng thành thơ như đồng lúa vàng đến hạt gạo mang theo màu ngọc trai của những ai trân quý giá trị sống của con người.

Nguyễn Ngọc Phan

Khuất Bình Nguyên: Tha hương là để tìm về

Khuất Bình Nguyên quê ở trấn Sơn Nam thượng, với núi Tản, sông Đà, với Ba Vì, phủ Quốc, Sài Sơn… vốn không xa lạ với...