Đừng để trí thông minh của trẻ "bị đánh cắp" bởi 4 hành vi, bố mẹ cảnh giác con sẽ được hưởng lợi sớm

Chúng ta có xu hướng nghĩ rằng trí thông minh của trẻ là bẩm sinh và khó thay đổi. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, một số hành động không phù hợp của bố mẹ trong cuộc sống hàng ngày có thể tác động tiêu cực đến sự phát triển khả năng tư duy của trẻ.

Đồng thời, sự hiểu biết về bản thân, các giá trị và cách suy nghĩ của trẻ được hình thành trong quá trình lớn lên, nhưng nếu trẻ bị lệch lạc và phát triển những nhận thức, tư duy sai lầm thì cũng sẽ cản trở sự phát triển toàn diện.

Từ đó tiềm năng của trẻ không thể được phát huy hết, khiến mọi người có ấn tượng rằng trẻ càng lớn thì càng kém thông minh.

Vì vậy, các chuyên gia nhắc nhở, có 4 hành vi dễ "đánh cắp" trí thông minh của trẻ, bố mẹ nên cảnh giác.

Bố mẹ dễ mất kiểm soát cảm xúc

Nhiều bậc bố mẹ thường cảm thấy bất lực khi phải đối mặt với hành vi nghịch ngợm, không vâng lời của con.

“Tôi không có ý chọc giận thằng bé, nhưng có vẻ như nó chỉ phản ứng nếu tôi cao giọng.”

“Mỗi lần mất kiểm soát cảm xúc, tôi cảm thấy tội lỗi vô cùng, nhưng lần sau tôi vẫn không thể kiểm soát được bản thân”.

Đối mặt với tình trạng “mất kiểm soát cảm xúc”, bố mẹ có thể tìm ra nhiều nguyên nhân.

Năm 2015, một nhóm các nhà khoa học thần kinh tại UCLA đã tiến hành một nghiên cứu dài hạn.

Trong nghiên cứu, các chuyên gia phát hiện ra rằng mối liên hệ giữa hạch hạnh nhân và vỏ não trước trán của thanh thiếu niên phải chịu căng thẳng cảm xúc lâu dài từ bố mẹ sẽ yếu đi, điều này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng điều tiết cảm xúc và ra quyết định của các em.

Vào năm 2017, nhóm nghiên cứu sâu hơn và phát hiện ra rằng những thanh thiếu niên chịu áp lực cảm xúc lâu dài từ bố mẹ có khối lượng chất xám trong não tăng 12% và chất xám dư thừa, đồng nghĩa với việc trẻ có thể gặp khó khăn trong việc quản lý cảm xúc. 

Năm 2019, các nhà nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng những đứa trẻ chịu căng thẳng cảm xúc lâu dài từ bố mẹ đã giảm thể tích ở hạch hạnh nhân và vùng hải mã, đồng thời hai khu vực này có liên quan chặt chẽ đến phản ứng cảm xúc và trí nhớ dài hạn.

Do đó, sự mất mát về mặt cảm xúc của bố mẹ làm suy yếu khả năng điều tiết cảm xúc của con, ảnh hưởng đến việc hình thành trí nhớ và trí tuệ.

Trong cuộc sống hằng ngày, không khó để chúng ta quan sát thấy những hiện tượng sau:

Khi bố mẹ giúp con làm bài tập về nhà, nếu mất kiểm soát cảm xúc vì sự thiếu hiểu biết của con, trẻ thường sẽ bối rối và kết quả học tập kém hơn.

Bởi khả năng tư duy và nhận thức não bộ của trẻ sẽ bị ảnh hưởng khi trẻ căng thẳng, lo lắng.

Nếu tình trạng này xảy ra lâu dài, khả năng chú ý và tốc độ phản ứng của trẻ sẽ giảm dần và dần trở nên chậm hơn.

Khi đối mặt với những vấn đề của trẻ, bố mẹ nên thử “giáo dục nhẹ nhàng” và cố gắng giao tiếp với con bằng giọng điệu nhẹ nhàng, nhưng kiên quyết để đạt được hiệu quả giáo dục thực sự.

Khi bố mẹ nhận thấy cảm xúc của mình sắp vượt khỏi tầm kiểm soát, hãy tạm thời rời đi và liên lạc lại với con sau khi tâm trạng đã bình tĩnh lại. Học cách kiểm soát cảm xúc là một hình thức trưởng thành của cả bố mẹ và con cái.

Khuyến khích và phản hồi không đúng cách khiến trẻ hình thành tâm lý cứng nhắc

Một nghiên cứu được thực hiện bởi các nhà tâm lý học cho thấy tác động sâu sắc của các phương pháp tạo động lực đối với tư duy của trẻ em.

Trong nghiên cứu, hai nhóm trẻ em được yêu cầu hoàn thành một loạt nhiệm vụ giải đố có độ khó tăng dần.

Nhiệm vụ bắt đầu tương đối dễ dàng nhưng độ khó tăng dần. Đối mặt với thử thách ngày càng gia tăng, một số trẻ trở nên bồn chồn, thậm chí tỏ ra phản kháng, cuối cùng chọn cách bỏ cuộc.

Một số trẻ khác tỏ ra rất thích thú và có động lực không ngừng. Các em hào hứng nói: "Thử thách này hay quá!" "Con thích giải quyết vấn đề!"

Sau khi nghiên cứu chuyên sâu, các nhà tâm lý học đã phát hiện ra rằng sự khác biệt trong tâm lý trẻ em chính là chìa khóa để phân biệt hành vi.

Những đứa trẻ với tâm lý cứng nhắc có xu hướng tin rằng khả năng của mình là cố định. Trẻ sợ thất bại và sợ bộc lộ những khuyết điểm nên tránh đảm nhận những nhiệm vụ khó khăn hơn, điều này làm hạn chế tiềm năng phát triển.

Ngược lại, những đứa trẻ có tư duy phát triển linh hoạt tin rằng có thể cải thiện bản thân thông qua những nỗ lực không ngừng nghỉ, nhiệt tình với những thử thách mới và luôn lạc quan ngay cả khi gặp phải thất bại.

Tâm lý này khiến bộ não hoạt động tích cực hơn và về lâu dài, tư duy trở nên nhạy bén.

Trong cuộc sống hàng ngày, cách bố mẹ động viên, phản hồi thường ảnh hưởng đến việc hình thành tâm lý của trẻ.

Ví dụ, quá chú trọng vào “tài năng” của trẻ hoặc khen ngợi chung chung là “tuyệt vời”. Hay khi trẻ thất bại, bố mẹ có xu hướng chỉ trích “con chẳng ra gì cả”, “ngốc quá” “Con chẳng làm được gì cả” vôt tình khiến trẻ hình thành tâm lý cứng nhắc và cản trở sự tiến bộ.

Để động viên trẻ hiệu quả hơn, bố mẹ nên tập trung khen ngợi những nỗ lực, sự kiên trì và chiến lược giải quyết vấn đề cụ thể, chẳng hạn như “Con đã rất chăm chỉ trong vấn đề này” hoặc “Mẹ rất vui vì con kiên nhẫn và cẩn thận như vậy”.

Khi trẻ gặp phải thất bại, bố mẹ nên tránh phủ nhận hoàn toàn mà nên giúp phân tích lý do hợp lý, hướng dẫn trẻ tập trung vào việc cải thiện phương pháp và kỹ năng học tập.

Khi trẻ học cách nhìn nhận những thất bại và thử thách bằng tư duy phát triển linh hoạt, tin tưởng vào khả năng đạt được những bước đột phá của bản thân, con đường trưởng thành sẽ rộng mở hơn.

Quá kiềm chế và đánh giá tiêu cực

Các nhà tâm lý học nước ngoài từng tiến hành một thí nghiệm:

Đưa một chú chó săn đang đói vào phòng có thức ăn và chú chó săn đó có thể tiếp cận thức ăn chỉ bằng một cú nhảy dễ dàng.

Tuy nhiên, người thí nghiệm đã đặt một tấm kính trong suốt ở giữa phòng. Lúc đầu, chó săn hưng phấn lao về phía thức ăn, lần nào cũng bị tấm kính chặn lại.

Thời gian trôi qua, con chó săn ngày càng cố gắng ít hơn, và cuối cùng, nó hoàn toàn từ bỏ nỗ lực, và ngay cả sau khi chiếc đĩa thủy tinh đã được lấy ra, con chó săn cũng ngừng cố gắng lấy thức ăn.

Thí nghiệm này tiết lộ một sự thật sâu sắc: khi các cá nhân gặp phải thất bại lặp đi lặp lại, họ có thể rơi vào trạng thái bất lực và từ bỏ cố gắng.

Trong cuộc sống gia đình, một số hành vi nhất định của bố mẹ cũng có thể trở thành những “tấm kính” vô hình hạn chế sự phát triển của trẻ, khiến trẻ hình thành “tâm lý chó săn”, rơi vào trạng thái nghi ngờ, bất lực, mất dũng khí khám phá trong lĩnh vực học tập. 

Một mặt, bố mẹ thường phủ nhận con cái và gắn mác tiêu cực như “con luôn học không tốt”, “con thật đáng thất vọng”, “sao con không đạt yêu cầu”, “hèn nhát”, “lười biếng”...

Mặt khác, bố mẹ hạn chế quá mức hành vi của con, không chấp nhận điều này, không chấp nhận điều kia và chỉ trích một cách nghiêm khắc mỗi khi phạm lỗi.

Khi trẻ lớn lên, sự đánh giá từ bố mẹ sẽ ảnh hưởng sâu sắc đến sự tự nhận thức.

Với tiền đề đảm bảo an toàn và tuân thủ các quy tắc, trẻ nên được khuyến khích thử và khám phá, ngay cả khi mắc lỗi.

Trong quá trình này, trẻ hoàn toàn có thể sử dụng các giác quan để suy nghĩ và học hỏi, thúc đẩy sự phát triển trí não và cải thiện thính giác, thị giác, xúc giác và các khả năng khác, từ đó trở nên ngày càng thông minh hơn.

Việc cho trẻ nhiều cơ hội trải nghiệm thành công có thể giúp trẻ tự tin hơn.

Thay vì chỉ trích, hãy sử dụng ngôn ngữ tích cực hơn để bày tỏ sự kỳ vọng của bố mẹ đối với con.

Những tín hiệu tâm lý và lời nói tích cực sẽ khuyến khích trẻ phát triển theo hướng mà bố mẹ mong đợi.

Trẻ nghiện “vinh quang trống rỗng”

Nhiều trò chơi chiếm được sự chú ý của trẻ, dần trở nên phụ thuộc. Ngoài tác động của trò chơi đối với trẻ, Internet cũng có ảnh hưởng nhất định.

Sự phổ biến nhanh chóng của Internet và phát triển của phương tiện truyền thông xã hội thực sự đã mang lại nhiều khả năng hơn cho sự tương tác và thể hiện ở trẻ.

Chia sẻ cuộc sống và trao đổi ý tưởng thông qua các nền tảng xã hội có thể giúp mở rộng các mối quan hệ xã hội và tầm nhìn nhận thức của trẻ. Tuy nhiên, điều này cũng mang đến những vấn đề mới.

Những vấn đề này tập trung ở các khía cạnh: Trẻ nghiện mạng xã hội trực tuyến, xem “vinh quang” ảo là trọng tâm của cuộc sống, bỏ bê việc học tập và phát triển bản thân. Đối với trẻ đang trong giai đoạn hình thành nhân cách, “hư vô” tiềm tàng tác hại không nhỏ.

Đặc biệt trong thời niên thiếu, đây là giai đoạn quan trọng để hình thành sự tự nhận thức lành mạnh về bản thân. Nếu trẻ quá nghiện những nhận dạng trực tuyến hời hợt và nhất thời này, ý thức về giá trị bản thân sẽ trở nên mong manh và khó tập trung vào những nhiệm vụ đầu tư dài hạn.

Nếu mọi việc cứ tiếp diễn như vậy, trẻ có thể trở nên bốc đồng và thiếu kiên nhẫn, thất vọng với những thành tựu của mình trong thế giới thực và không thể rèn luyện tinh thần chuyên sâu, điều này dễ dẫn đến việc cá nhân “trống rỗng”.

Trong vấn đề này, sự hướng dẫn của bố mẹ là rất quan trọng, cần phải ngăn chặn từ gốc, định hướng phát triển sở thích, bồi dưỡng những giá trị đúng đắn cho trẻ.

Đầu tiên, bố mẹ nên sẵn sàng đầu tư thời gian và sức lực vào các hoạt động cùng con như, chơi thể thao ngoài trời, tham gia các dịch vụ cộng đồng, khám phá các dự án khoa học và nghệ thuật.

Những tương tác và trải nghiệm thực tế sẽ làm phong phú thêm thế giới cảm xúc của trẻ, các hoạt động thực tế đa dạng, cũng có thể khiến trẻ mất tập trung quá mức vào những thứ phù phiếm trên mạng.

Thứ hai, cha mẹ có thể giúp con khám phá và phát huy tiềm năng của mình. Quan sát cẩn thận sở thích và tài năng của trẻ, đồng thời khuyến khích trẻ tham gia phát triển sở thích chuyên sâu. Khi trẻ tham gia vào những lĩnh vực thực sự đam mê, sẽ tự nhiên giảm sự chú ý đến Internet.

Thứ ba, bố mẹ nên chú ý rèn luyện cho con những phẩm chất kiên định, chăm chỉ và kiên trì, cũng như các giá trị cốt lõi như tính tự giác, tinh thần trách nhiệm và làm việc nhóm.

Những phẩm chất, giá trị hữu hình này thể giúp trẻ hình thành nền tảng nội tâm vững chắc, luôn giữ được tinh thần minh mẫn, bản thân vững vàng trước sự cám dỗ của Internet, và làm chủ được hướng phát triển trong tương lai của mình.