Phát huy giá trị văn hoá dân tộc dao: Bản Ngòi Tu, bản Tả Phìn phát triển kinh tế du lịch

Bản Ngòi Tu, huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái và bản Tả Phìn, thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai là 2 địa danh có cảnh đẹp, giàu truyền thống lễ hội tâm linh, các trò chơi dân gian hấp dẫn du khách trong nước và quốc tế. Người Dao Quần Trắng sinh sống tại bản Ngòi Tu và bản Tả Phìn có nghề truyền thống lâu đời về dệt thổ cẩm, rèn đúc, thêu, ren… đang tích cực đổi mới tổ chức, quy mô sản xuất để tạo ra nhiều sản phẩm đa dạng, phong phú, kết hợp hài hòa giữa văn hoá cổ truyền và đương đại, qua đó thu hút du khách trong nước và người nước ngoài đến tham quan, tìm hiểu, trở thành các địa điểm du lịch hấp dẫn tại khu vực Tây Bắc.

Người Dao bản Ngòi Tu, bản Tả Phìn hướng đến hoạt động du lịch chuyên nghiệp, bài bản hơn để phát triển văn hoá, xã hội, người Dao và đồng bào các dân tộc Tây Bắc hội nhập, vì đất nước giàu mạnh, văn hoá, văn minh.                            

1. Không gian văn hoá thiên nhiên bản Ngòi Tu và bản Tả Phìn

Tại khu vực Tây Bắc, trong vô vàn di sản văn hoá các dân tộc H’Mông, Tày, Nùng, Thái, Hà Nhì..., không gian văn hóa của người Dao Quần Trắng ở bản Ngòi Tu, huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái và người Dao bản Tả Phìn, thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai đang là một điểm đến hấp dẫn du khách trong và ngoài nước.

a. Văn hoá thiên nhiên bản Ngòi Tu

Yên Bái là vùng đất nổi tiếng nhiều cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp. Trong đó, làng văn hóa Ngòi Tu là một trong những điểm đến thanh bình có sức hút rất lớn đối với du khách hiện nay. 

Khung cảnh bình yên, tĩnh lặng tại làng văn hóa Ngòi Tu.

Bản Ngòi Tu, từ lâu đã nằm trong tour du lịch của các công ty lữ hành lớn trong nước. Rất nhiều du khách muốn tới đây để tham quan và khám phá cuộc sống của người dân vùng núi Yên Bái mộc mạc, đơn sơ. Đặc biệt là được thưởng thức các món ăn ngon dân dã mà chỉ ở vùng đất này du khách mới có thể cảm nhận được.

Làng văn hóa Ngòi Tu nằm trải trên diện tích rộng 2km vuông, với tính chất đặc trưng khí hậu của vùng hồ, mùa đông lạnh, mùa hè thoáng mát. Với những đặc trưng riêng, Ngòi Tu hấp dẫn du khách không những bởi địa thế đẹp, một phần là đất liền, nửa còn lại tiếp giáp mặt hồ nước mênh mông mà còn là sự hội tụ các giá trị truyền thống văn hóa đặc sắc của đồng bào các dân tộc, nổi bật là người Dao Quần Trắng.

Bản Ngòi Tu có không gian văn hoá thiên nhiên đẹp tự thân, vào mùa lễ hội, người Dao Quần Trắng có nhiều tục lệ, nghi lễ, trò chơi dân gian, trai gái hát giao duyên trong sắc màu trang phục đẹp lung linh hoà vào không gian văn hoá núi rừng rực rỡ hoa mộc miên nở thắm như mùa xuân chín trên gương mặt các chàng trai, cô gái Dao Đỏ, Dao Trắng, Dao Quần Chẹt, Nùng, H'mông, Cao Lan…

Thôn bản Ngòi Tu có nhiều nơi nghỉ dưỡng, du lịch cộng đồng: xem nhà Fredo Bình, ngắm ngôi nhà sàn lớn Lave Vũ Linh, xem tiên cảnh bên hồ Thác Bà, thăm hang động Thuỷ Tiên, Hang Ma Mút, núi Hắc Y huyền diệu… Đến Ngòi Tu, du khách thưởng ngoạn những món ăn núi rừng độc lạ: thịt lợn nướng, gà hầm măng chua, cơm nương, nộm hoa chuối đỏ, rượu chuối… những sản phẩm núi rừng thơm hương sắc của người dân tộc, nhớ mãi không quên.

b. Điều kiện tự nhiên du lịch Bản Tả Phìn

Bản Tả Phìn nằm cách thị trấn Sa Pa, huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai khoảng 13km về hướng Đông Bắc. Tương tự như nhiều tuyến đường khác tại Lào Cai, đường đến bản Tả Phìn khá khúc khuỷu và khó đi. Đó cũng chính là một trong những lý do tuy bản Tả Phìn sở hữu vẻ đẹp đầy ấn tượng của miền núi rừng hoang vu nhưng rất ít du khách biết đến. Bản có vị trí khá cao so với mực nước biển nên khi đến đây sẽ cảm thấy hơi se lạnh, cái lạnh tê tái từ những cơn gió đặc trưng của vùng cao.

Bản Tả Phìn là nơi sinh sống của 2 dân tộc chính là dân tộc Dao và dân tộc H’Mông, tuy nhiên, tỉ lệ người Dao vẫn chiếm đa số. Vì vậy, khi đến bản Tả Phìn chúng ta sẽ cảm nhận được không gian sống đậm chất dân tộc với những ngôi nhà sàn đơn sơ, những bộ trang phục may thủ công đầy màu sắc và vô vàn món ăn dân giã, đậm hương vị rừng núi.

Bản Tả Phìn.

Khách du lịch lên Sa Pa, ai cũng muốn đến tham quan bản Tả Phìn, đường vào nhiều sỏi đá, núi rừng hùng vĩ, có thể đi ô tô, xe máy, nếu đi bộ mất ba ngày đường để khám phá cảnh sắc thiên nhiên quanh miền sơn cước. Du lịch khám phá là điểm hấp dẫn của bản Tả Phìn, thăm hang Tả Phìn nằm trong dãy núi là một nhánh của Hoàng Liên Sơn trùng điệp. Bản Tả Phìn nằm trong chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch Sa Pa, bản Cát Cát, bản Tả Van, nhưng Tả Phìn hoang sơ, nguyên thuỷ nằm xa các điểm du lịch khác, có nhiều điều mới lạ, hấp dẫn của núi rừng Tây Bắc.

Tại đây, du khách được đắm chìm trong sắc màu trang phục lộng lẫy của đồng bào Dao Đỏ, Dao Quần Trắng, Dao Quần Chẹt, Dao Thanh Y... hoà sắc cùng thiên nhiên đất trời lung linh sắc nắng mờ sương. Du khách có thể dừng chân bên dòng suối, trên núi xanh, ngắm ruộng bậc thang xanh mát cùng thiên nhiên kỳ thú, hòa vào không khí chợ phiên náo nhiệt hoạt động mua bán, trao đổi hàng hoá, đặc sản vùng cao Tây Bắc.

Người Dao Đỏ ở bản Tả Phìn Sapa.

Giống như các bản người Dao, bản Tả Phìn còn giữ được bản sắc văn hóa dân tộc qua các nghề truyền thống như dệt thổ cẩm, các món ăn dân tộc, nhiều trò chơi dân gian... Những năm gần đây, bản Tả Phìn mới được khai thác tiềm năng du lịch trong quần thể du lịch Sa Pa, nhưng cái lạ, cái mới là điều khác biệt với các điểm du lịch nổi tiếng ở Lào Cai. Ngoài thiên nhiên hoang dã, nguyên thuỷ, mang vẻ đẹp độc đáo ít người biết, thế mạnh của vùng đất này là truyền thống văn hoá lâu đời của người Dao để du khách khám phá, nghiên cứu về văn hoá, nhân chủng học, dân tộc học trong đa sắc màu văn hóa dân tộc của tỉnh Lào Cai.

2. Truyền thống văn hoá người Dao bản Ngòi Tu và bản Tả Phìn

Đồng bào Dao có bảy nhóm tộc người gồm: Dao Thanh Y, Dao Quần Chẹt, Dao Sơn Đầu, Dao Tiền, Dao Thêu, Dao Làn Tẻn, Dao Quần Trắng, nét văn hoá truyền thống phong phú, đa sắc màu dân tộc, văn hoá tuy khác nhau, nhưng bản sắc văn hoá chung giống nhau, bởi đó là tổ tiên của người Dao truyền lại còn lưu giữ bảo tồn, phát triển đến ngày nay. Những đặc điểm văn hoá người Dao có các loại lễ hội, trò chơi dân gian, các dân tộc thiểu số kể cả người Việt có nét chung, nhưng mỗi tộc người có bản sắc văn hoá riêng, nhìn tổng quan thì gần giống nhau nằm trong truyền thống văn hoá nhân loại, sinh hoạt văn hoá của loài người trên cả hành tinh.

Đó là truyền thống văn hoá các dân tộc có nét chung những hình thức sinh hoạt lễ hội tâm linh, nghi thức, thể thức nghi lễ, đặc điểm dân ca phân loại giống nhau về hình thức thể loại như: hát ru, hát trò chơi dân gian, gọi là tiếng hát đồng giao, hát dao duyên, hát lao động sản xuất, hát luận về vũ trụ, và cuối cùng là tiếng hát tiễn biệt con người đến nơi an nghỉ vĩnh hằng. Tiếng hát dân ca sinh ra để nuôi dưỡng tâm hồn con người từ trong bụng mẹ đến khi bước ra hoà nhập cộng đồng, trưởng thành và kết thúc một đời người.

Người Dao ở hai bản Ngòi Tu và bản Tả Phìn có lễ hội hàng năm như lễ Lập tịch, Cầu mùa, Nào cống, Nhảy lửa, Mừng năm mới… Những hình thức lễ hội tâm linh gồm hai phần, đó là lễ và hội. Phần hội nghi lễ nào cũng hấp dẫn người xem, tạo không khí vui tươi hoà nhập cộng đồng trong bài ca, điệu nhạc, diễn xướng dân gian, mọi người quên đi những ưu phiền hoà vào niềm vui lễ hội. Mỗi hình thức lễ hội một sắc thái văn hoá, đặc trưng lễ Lập tịch của người Dao giống như nhiều dân tộc ở các châu lục, đó là ngày lễ đánh dấu giai đoạn đầu đời của một con người hết tuổi thiếu niên, bước vào tuổi trưởng thành được các thần linh công nhận là người có vị trí chịu trách nhiệm trong xã hội với bản thân và trước cộng đồng.

Múa Nhảy lửa hấp dẫn, linh thiêng, bởi sau khi Thầy Mo niệm chú, các chàng trai nhảy trên than hồng không bị bỏng, họ hoà vào không khí rộn ràng, đêm hội nhảy lửa cầu mùa thành công, tạo đức tin tâm linh của đồng bào thật tưng bừng, cuồng nhiệt.

Phần hội nghi lễ của người Dao và các dân tộc đều giống nhau, có vui chơi ca - múa - nhạc hoà nhập cộng đồng. Lễ Lập tịch của người Dao cũng tương tự, mở đầu phần hội múa Nhảy võng ba vòng trong tiếng nhạc rộn ràng, tiếp đến nghệ thuật ca - múa - nhạc, diễn xướng dân gian với nhiều bài cúng mang âm điệu hát nói linh thiêng của thầy Mo. Hoặc xem lễ Nhảy lửa của người Dao có chung nguồn gốc múa Nhảy lửa của người Pà Thẻn.

Múa Nhảy lửa hấp dẫn, linh thiêng, bởi sau khi Thầy Mo niệm chú, các chàng trai nhảy trên than hồng không bị bỏng, họ hoà vào không khí rộn ràng, đêm hội nhảy lửa cầu mùa thành công, tạo đức tin tâm linh của đồng bào thật tưng bừng, cuồng nhiệt. Sau các hình thức lễ hội tâm linh đến nhiều trò chơi dân gian như: Vật gậy, Bói lông gà, Chỉ ngón tay, Thi đàn hát, hát làn điệu dân ca, điệu múa tâm linh Nhảy võng ba vòng, múa Bắt rùa, múa Nhảy lửa, Múa kiếm… Những hình thức lễ hội tâm linh, trò chơi dân gian, ca múa nhạc dân gian, múa chuông, hát cùng các loại nhạc cụ thanh la, phách, nhạc chuông, trống, mang đậm bản sắc văn hoá người Dao.

3. Khai thác giá trị văn hoá dân tộc Dao bản Ngòi Tu, bản Tả Phìn tăng trưởng kinh tế du lịch phát triển bền vững

Nét nổi bật ở bản Tả Phìn hiện nay là đã tổ chức sản xuất hàng hoá thủ công mỹ nghệ, phục vụ du lịch đa dạng sản phẩm. Nhiều sản phẩm văn hoá của người Dao ở hai bản đã đưa về Hà Nội, tạo sự hấp dẫn người nước ngoài đến Việt Nam.

Đồng bào Dao Quần Trắng ở hai bản Ngòi Tu, bản Tả Phìn đã phát triển đa dạng sản phẩm văn hoá du lịch, đáp ứng nhu cầu du khách nội địa và quốc tế, đó là các loại sản phẩm văn hoá cổ truyền của người Dao và sản phẩm văn hoá đương đại, phục vụ nhu cầu thẩm mỹ văn hoá, nghệ thuật con người xã hội đương đại, thời công nghệ tiện ích. Hai bản Ngòi Tu, bản Tả Phìn đã thành nơi đến nổi tiếng trong lòng nhiều du khách với sự đa dạng sản phẩm văn hoá khơi dậy nguồn lực các làng nghề cổ truyền tưởng chừng chết lặng trong quá khứ.

Đồng bào Dao Quần Trắng ở hai bản Ng.òi Tu, bản Tả Phìn đã phát triển đa dạng sản phẩm văn hoá du lịch, đáp ứng nhu cầu du khách nội địa và quốc tế

Bản Tả Phìn có câu lạc bộ sản xuất thêu, dệt thổ cẩm, rèn đúc công cụ, nghề mộc… tạo sản phẩm du lịch văn hoá mới: túi đựng điện thoại đa sắc màu dân tộc, ví, mũ, túi xách, ba lô… Hai bản Ngòi Tu, bản Tả Phìn của người Dao Quần Trắng đang thúc đẩy đổi mới hoạt động văn hoá du lịch dân tộc, bản địa, nhiều điệu múa dân gian cổ như Múa chuông, Múa kiếm, múa Nhảy lửa, múa Bát quái, độc tấu pí lè… sống dậy trong nền văn hoá nghệ thuật hấp dẫn khách du lịch khám phá các hoạt động văn hoá của người Dao.

Phát triển du lịch hướng đến bảo tồn, phát huy các giá trị văn hoá, nghệ thuật dân tộc Dao và đồng bào các dân tộc trên mọi miền đất nước để xây dựng cuộc sống mới của người Dao ở bản Ngòi Tu, bản Tả Phìn, đa dạng văn hoá trong nền kinh tế, nghệ thuật thị trường, hội nhập, toàn cầu hoá không chỉ là yêu cầu khách quan mà còn là động lực quan trọng để thay đổi toàn diện vùng đất này theo hướng bền vững

 4. Cơ sở lý luận tăng trưởng kinh tế du lịch phát triển bền vững của người Dao ở bản Ngòi Tu, bản tả Phìn

Kinh tế du lịch là ngành công nghiệp khai thác tài nguyên thiên nhiên và các hoạt động văn hoá, văn nghệ dân gian, đương đại ở từng địa phương, góp phần hội nhập, toàn cầu hoá. Cơ sở lý luận của hoạt động kinh tế du lịch, nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, văn hoá các địa phương hội nhập, sản xuất nhiều hàng tiêu dùng, nâng cao chất lượng đời sống của nhân dân trên mọi miền đất nước làm sống dậy mọi giá trị văn hoá các dân tộc và người Dao bản Ngòi Tu, bản Tả Phìn để hội nhập, toàn cầu hoá.

Khai thác những giá trị di sản văn hoá thiên nhiên, văn hoá nghệ thuật dân gian của đồng bào các dân tộc và người Dao Quần Trắng ở bản Ngòi Tu, bản Tả Phìn, là cơ sở lý luận phát triển du lịch bền vững.

Phát triển kinh tế du lịch, là phát triển toàn diện nền kinh tế địa phương, phát huy truyền thống văn hoá các dân tộc, làm sống dậy những làng nghề truyền thống, bảo vệ môi trường xanh sạch đẹp, giữ bình yên môi trường tài nguyên thiên nhiên nguyên thuỷ, hoang sơ các danh thắng để thu hút khách tham quan, du lịch trong nước và quốc tế.

Do đó, muốn phát triển kinh tế du lịch bền vững người Dao Quần Trắng ở bản Ngòi Tu, bản Tả Phìn, dựa trên cơ sở lý luận thực tiễn bảo tồn phát huy, bảo tồn phát triển môi trường thiên nhiên tươi đẹp cảnh sắc núi rừng, thôn bản vùng cao Tây Bắc, là bảo tồn, phát triển các trò chơi dân gian, các bài bản, làn điệu dân ca dân tộc Dao, những hình thức lễ hội tâm linh, nghệ thuật dân gian, nhiều điệu múa nổi tiếng như múa Nhảy lửa, Múa chuông, Múa kiếm… để hấp dẫn khách du lịch đến tham quan, nghỉ dưỡng, du lịch khám phá đời sống văn hoá con người dân tộc. Cần quan tâm các hoạt động dịch vụ du lịch chuyên nghiệp sau:

+ Xã hội hoá các thành phần kinh tế tham gia hoạt động kinh tế du lịch.

+ Đẩy mạnh hoạt động sản xuất hàng tiêu dùng sản phẩm văn hoá chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu thẩm mỹ thời đại và văn hoá cổ truyền của dân tộc Dao.

+ Quảng cáo tiếp thị, dịch vụ du lịch văn hoá chu đáo, chuyên nghiệp để lại ấn tượng tình cảm sâu sắc với các đoàn du khách, chống khuynh hướng khi đến vui tươi, nồng ấm, khi về lạnh nhạt.

Kết luận

Khai thác, phát huy giá trị tài nguyên thiên nhiên có sẵn của bản Ngòi Tu, bản Tả Phìn trong khuôn viên văn hoá tự nhiên cảnh đẹp hoang sơ, ruộng bậc thang, nhà sàn, hang động với truyền thống văn hoá, văn nghệ dân gian tổ tiên của dân tộc Dao góp phần tăng trưởng nguồn lực kinh tế du lịch, phát triển văn hoá, xã hội cùng cả nước xây dựng lối sống, con người thời đại mới.

Khai thác những giá trị di sản văn hoá thiên nhiên tươi đẹp, văn hoá nghệ thuật dân gian của đồng bào các dân tộc và người Dao Quần Trắng ở bản Ngòi Tu, bản Tả Phìn, là cơ sở lý luận phát triển du lịch bền vững, cần bảo tồn, phát huy, bảo tồn, phát triển các giá trị tự nhiên phong cảnh núi rừng, ruộng bậc thang, nhà sàn, nghi lễ, lễ hội tâm linh, văn hoá, nghệ thuật dân gian của đồng bào người Dao để xây dựng đời sống các dân tộc Tây Bắc, tạo nguồn lực tăng trưởng kinh tế du lịch.

Ảnh minh hoạ

Các công ty du lịch, các địa phương có điểm đến du lịch cần đầu tư đào tạo đội ngũ hướng dẫn viên du lịch chuyên nghiệp, nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ du lịch chuyên nghiệp để ngành du lịch sớm trở thành nguồn thu tài chính mũi nhọn trong nền kinh tế đất nước, phát triển kinh tế, văn hoá đồng bào các dân tộc, đặc biệt các bản người Dao, là giữ an ninh quốc phòng, an toàn xã hội, ổn định nền kinh tế thị trường vùng đồng bào các dân tộc và trên cả nước để phát triển con người toàn diện trong thời đại mới.

Khai thác phải bảo tồn, phát huy, phát triển nguồn lực tài nguyên thiên nhiên, và những giá trị văn hoá của đồng bào các dân tộc, cần phát huy các làng nghề cổ truyền, phát triển sản xuất nhiều sản phẩm văn hoá du lịch, liên kết chặt chẽ các mối quan hệ sản xuất hàng tiêu dùng với hoạt động văn hoá, văn nghệ dân gian, hấp dẫn khách tham quan, du lịch. Đây là cơ sở lý luận phát triển kinh tế, văn hoá các dân tộc, tạo nguồn thu ngân sách du lịch bền vững, hội nhập, toàn cầu hoá. Vì đồng bào các dân tộc và người Dao ở bản Ngòi Tu, bản Tả Phìn, đổi mới kinh tế, xã hội, xây dựng tâm hồn, nhân cách con người mới trong nền văn hoá, nghệ thuật thị trường của đồng bào các dân tộc cùng toàn dân, phát triển đất nước giàu mạnh, đời sống văn hoá, văn minh.                    

Tài liệu tham khảo

1. “Bản Ngòi Tu chốn bình yên nơi dẻo cao Tây Bắc” - Luhanhvn. Com.vn-ngày 3-10-2022.

2. Bản Tả Phìn…Mai.vn-7-11-2022.

3. Bản Tả Phìn Sa Pa chi tiết-du lịch Sa pa-20-10-2022 

4. “Khám phá nét đẹp bản văn hoá Ngòi Tu” của Trúc Uyên-Mai.vn-6 11-2022.

5. Kinh nghiệm du lịch Tả Phìn-Nguyễn Khuyên-sinh du lịch Việt Nam-ngày 5-10-2022.     

6. Ngòi Tu điểm đến thân thiện-Cổng thông tin điện tử tỉnh Yên Bái. 5-11-2022 

ThS. Đặng Kim Thoa

Lễ hội Du lịch Hà Nội 2023: Kết nối di sản để phát triển du lịch bền vững

Lễ hội Du lịch Hà Nội 2023 - Nơi quy tụ những giá trị độc đáo, đặc sắc của du lịch gắn với các di sản văn hóa vật...