Những chuyến đi trên đất nước "triệu voi" - Bài 7: Chuyến tham quan nước Lào thăm chiến trường xưa, lên thăm Pa Thí
Trong hành trình thăm chiến trường xưa, thăm nước Lào, chúng tôi lên thăm đỉnh núi Pa Thí, một chuyến đi đặc biệt có một không hai. Pa Thí, một địa danh, một đỉnh núi cao trên đất Lào, một căn cứ quân sự của Mỹ trong cuộc chiến tranh xâm lược Đông Dương. Địa danh này ghi dấu các trận đánh Hiệp đồng Quân Binh chủng của Liên quân Việt - Lào đã lập nên chiến thắng lớn. Tôi đã nghe đến Pa Thí từ lâu khi còn ở nhà trường trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, mong được đến tham quan nơi đây...
Bài 1: Vượt Trường Sơn sang Lào
Bài 3: "Thần tốc, thần tốc hơn nữa" trên đường Tây Trường Sơn
Bài 5: Sang Lào khảo sát hang động, lập dự án công trình CCT
Bài 6: Những chuyến đi kết nối tình hữu nghị công binh Việt - Lào
Thực hiện sự chỉ đạo của Thường trực Hội truyền thống Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh Việt Nam, Trung tâm thăm chiến trường xưa của Hội Trường Sơn tổ chức chuyến tham quan nước Lào, thăm chiến trường xưa, tặng quà một số đơn vị, trường học của bạn. Tôi là Phó chủ tịch Hội Trường Sơn Việt Nam làm trưởng đoàn.
Đoàn xuất phát từ Hà Nội đi theo đường Hồ Chí Minh vào Thanh Hoá lên cửa khẩu Na Mèo. Đại tá Nguyễn Đắc Thể, cán bộ của Trung tâm thăm chiến trường xưa, người có nửa thế kỷ chiến đấu công tác bên nước lào, là thành viên Đoàn 83 Viêng Chăn - Quân tình nguyện Việt Nam tại Lào trong kháng chiến chống Pháp kể chuyện với đoàn.
Sau khi Hiệp định Giơ-ne-vơ (năm 1954) được ký kết, hòa bình lập lại trên bán đảo Đông Dương. Lực lượng vũ trang Pa Thét Lào tập kết về hai tỉnh Sầm Nưa và Phong Sa Lỳ, trong đó có Đoàn 83 Viêng Chăn. Theo chỉ thị của Trung ương Đảng ta, các đơn vị Quân tình nguyện Việt Nam lần lượt rút về nước, tập kết ở địa bàn miền tây tỉnh Thanh Hoá.
Thanh Hóa - hậu phương trực tiếp của cách mạng Lào
Sau khởi nghĩa thành công đúng một năm, thực dân Pháp lần lượt chiếm đóng các thành phố, thị xã lớn của Lào. Bạn quyết định chuyển lực lượng cách mạng từ phía Tây về phía Đông và dựa vào Việt Nam. Thời gian này, Đoàn vũ trang Tây Tiến được thành lập, với nhiệm vụ xây dựng cơ sở cách mạng vùng biên giới Thanh Hóa – Sầm Nưa.
Kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi, cách mạng Lào bước vào giai đoạn mới. Trong thời gian từ năm 1955 về sau, tỉnh Thanh Hóa lại trở thành chỗ dựa vững chắc cho cách mạng Lào. Một sự kiện lịch sử quan trọng, từ ngày 22 tháng 3 đến 5 tháng 5 năm 1955, tại xã Sơn Thủy - Huyện Quan Sơn - Tỉnh Thanh Hoá đã diễn ra Hội nghị thành lập Đảng Nhân dân cách mạng Lào.
Giữa năm 1955, chính quyền tay sai Mỹ huy động quân tấn công lực lượng kháng chiến tại Sầm Nưa và Phong Xa lỳ, hòng tiêu diệt cơ quan đầu não của cách mạng Lào, tỉnh Thanh Hóa đã tổ chức đón tiếp các chiến sĩ cách mạng Lào tại xã Hồi Xuân (Quan Hóa).
Sau đó, trạm tập kết các chiến sĩ cách mạng Lào chuyển về Đồng Tâm (Bá Thước). Vào những năm 1959 – 1960, chính quyền phản động Phủi Xa na Ni con đã ra lệnh bắt tạm giam Hoàng thân Xu pha Nu vông và cán bộ trong Neo Lao Hắc Xạt. Để đối phó với tình hình, Trung ương Đảng và Chính phủ Lào quyết định chuyển trụ sở làm việc về Nông trường Lam Sơn -Thanh Hóa.
Giải cứu Hoàng thân Xu Va Nu Vông và các cán bộ cách mạng Lào
Vào thời điểm năm 1959, cách mạng Lào gặp muôn vàn khó khăn. Lực lượng phái hữu được sự tiếp tay của Mỹ điên cuồng chống phá cách mạng Lào.
Ngày 26/7/1959, chúng ngang nhiên bắt giam Hoàng thân Xu Pha Nu Vông, các nghị sĩ Quốc hội vương quốc là những nhà lãnh đạo và cán bộ của Mặt trận Neo Lào Hắc Xạt (7 nghị sĩ Quốc hội, 9 Ủy viên Trung ương Mặt trận Lào yêu nước).
Bọn phản động cực hữu Lào đã giam giữ các cán bộ tại nhà tù Phôn Khênh nằm trong khuôn viên của Bộ Tổng tư lệnh Vương quốc ngay tại Thủ đô Viêng Chăn.
Phía Bạn đã nhờ sự giúp đỡ của Việt Nam tìm cách giải cứu các cán bộ, lãnh tụ cách mạng Lào. Lãnh đạo Đảng và Nhà nước Việt Nam đã giao nhiệm vụ cho một tổ công tác đặc biệt (Quân đội và Công an) sang Lào, cùng bạn xây dựng kế hoạch giải cứu các cán bộ bị giam giữ.
Sau 300 ngày bị giam giữ tại nhà tù Phôn Khênh, chỉ trong một đêm 23 rạng ngày 24/5/1960, tất cả 16 cán bộ cách mạng Lào đã được giải thoát. Chiến công giải cứu 16 cán bộ cấp cao của Lào là một mốc son của cách mạng Lào, là “một chiến công tiêu biểu của tình đoàn kết hữu nghị đặc biệt Lào – Việt”.
Sau khi được giải cứu, ta đưa các cán bộ cách mạng Lào về Sầm Nưa rồi sang Thanh Hoá, sau đó ra Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đón tiếp Hoàng thân Xu Pha Nu Vông trao đổi thật thân tình.
Xây dựng căn cứ cách mạng Sầm Nưa
Trên đường từ cửa khẩu Na Mèo đến Sầm Nưa đường rất khó đi, đến nơi đã 5 giờ chiều, cửa vào tham quan đã đóng, nhân viên bán vé đã về. Nhờ Đại tá Nguyễn Đắc Thể là cán bộ của Trung tâm thăm chiến trường xưa thạo tiếng Lào liên hệ, đoàn bồi dưỡng trực tiếp cho nhân viên quản lý để vào tự tham quan. Nguyên Trung đoàn trưởng Trung đoàn Công binh 83, nguyên Tư lệnh Công binh, đã nghiên cứu trước, tôi giới thiệu với đoàn một số thông tin cơ bản về căn cứ Sầm Nưa.
Khung cảnh Sầm Nưa ngày nay
Để đối phó với cuộc chiến tranh xâm lược Đông Dương do Mỹ gây ra, lãnh đạo hai Đảng là Hồ Chí Minh và Cay Xỏn Phôm Vi Hẳn đã thống nhất xây dựng căn cứ cách mạng tại Sầm Nưa.
Từ năm 1959 đến năm 1960, Việt Nam đã xây dựng, nâng cấp đường ô tô nối từ Na Mèo (Thanh Hóa) đến Sầm Nưa, Hủa Phăn (Lào) dài 80km. Năm 1960, Trung đoàn Công binh 83 đã mở con đường tử cửa khẩu Pa Háng - Mộc Châu - Sơn La đến Sầm Nưa - Hủa Phăn của Lào dài 86km. Đến năm 1963 hoàn thành. Cục Công binh đã cử đoàn cán bộ Công trình sang khảo sát, quy hoạch, thiết kế hệ thống công trình mật trong căn cứ Sầm Nưa vào năm 1963.
Năm 1964, Trung đoàn Công binh 217 được điều sang xây dựng hệ thống công trình đặc biệt quan trọng ở đây. Trong 4 năm từ 1964 đến 1968, hàng chục hang động lớn được cải tạo cùng nhiều đường hầm được xây dựng. Công trình bảo đảm cho Trung ương Đảng, Quốc hội, Chính phủ, Bộ Tổng tư lệnh của Pha thét Lào làm việc hoàn toàn trong hang hầm từ năm 1964 đến năm 1975. Một hệ thống công trình kiên cố chống được các loại vũ khí thông thường và cả vũ khí nguyên tử, hoá học, sinh học; bảo đảm bí mật, an toàn tuyệt đối.
Đoàn vào thăm các công trình trong căn cứ Sầm Nưa, trung tâm Thủ đô kháng chiến của Neo Lào hắc sạt. Vào hang hầm, thăm các phòng làm việc của Tổng bí thư Cay xỏn Phôm vi hẳn, Chủ tịch Xu Pha Nu Vông, phòng họp Bộ chính trị, hội trường Quốc hội, cùng nhiều công trình khác nữa. Các hiện vật còn nguyên vẹn, các thiết bị thông hơi lọc độc vẫn đầy đủ. Các đại biểu xem, tìm hiểu, chụp ảnh, trao đổi với nhau, cùng hiểu sâu hơn những việc làm rất ý nghĩa của bộ đội Công binh Việt Nam Anh hùng.
Sau khi cách mạng Lào thành công, ngày 2 tháng 12 năm 1975, nước Cộng hoà dân chủ Nhân dân Lào ra đời. Thủ đô kháng chiến Sầm Nưa kết thúc nhiệm vụ, căn cứ Sầm Nưa mở cửa cho khách du lịch trong và ngoài nước đến thăm quan. Đoàn cựu chiến binh Công binh và gia đình đến thăm Sầm Nưa, thăm các công trình do Công binh Việt Nam xây dựng, ai cũng xúc động và tự hào.
Trung đoàn Công binh 83 mở đường sang Sầm Nưa
Ngày 19 tháng 8 năm 1958, tại Sân vận động Cầu Thủng - Nho Quan - Ninh Bình, Trung đoàn 83 được thành lập, tiền thân là Đoàn 83 Viêng Chăn - Quân tình nguyện Việt Nam tại Lào trong kháng chiến chống Pháp, Thiếu tá Lê Văn Xương - Cán bộ đoàn 83 Viêng Chăn làm Trung đoàn trưởng, Thiếu tá Trần Bình làm Chính uỷ.
Trung đoàn hành quân lên Tây Bắc làm các nhiệm vụ và mở con đường tử cửa khẩu Pa Háng - Mộc Châu - Sơn La đến Sầm Nưa dài 86km, làm đường trong khu căn cứ Sầm Nưa. Nay đến thăm Căn cứ địa cách mạng Sầm Nưa, đứng trên con đường Trung đoàn Công binh 83 đã xây dựng hơn nửa thế kỷ trước thật bồi hồi xúc động.
Sau này, Trung đoàn 83 được điều về Quân chủng Hải quân. Tôi có 8 năm chỉ huy Trung đoàn xây dựng Công trình chiến đấu trên quần đảo Trường Sa, nay đến Sầm Nưa, thật tự hào về truyền thống về những đóng góp của Trung đoàn 83 cho cách mạng Lào.
Cánh đồng Chum - Xiêng Khoảng
Đoàn đến thăm Cánh đồng Chum - Xiêng Khoảng, Cánh đồng chum với rất nhiều chum đá lạ kỳ, nơi đây còn diễn ra nhiều trận đánh, chiến dịch quan trọng, có nhiều kỷ niệm với Bộ đội Công binh Việt Nam.
Cánh đồng Chum ở Lào
Nhằm lấn ra vùng giải phóng, đánh lên Sầm Nưa tiêu diệt cơ quan đầu não của Cách mạng Lào, quân đội phái hữu Lào cùng quân Thái Lan, với sự yểm trợ của không quân Mỹ, mở cuộc tấn công lên khu vực Cánh đồng Chum - Xiêng Khoảng vào tháng 5 năm 1972, lực lượng địch ở khu vực Quân khu 2 (Quân khu Cánh đồng Chum - Xiêng Khoảng) có 76 tiểu đoàn bộ binh, 3 tiểu đoàn pháo binh.
Trong đó, lính đánh thuê có 18 tiểu đoàn bộ binh, hai tiểu đoàn pháo binh. Lực lượng tăng cường từ Quân khu 1, Quân khu 3 có GM 10B9(1), GM30. Đồng thời, tại khu vực Sa La Phu Khun có hai Lữ thuộc Sư đoàn bộ binh 1, có 2 Tiểu đoàn quân trung lập; một Tiểu đoàn đặc biệt; một Đại đội Pháo binh. Tại sân bay ở Long Chẹng có hai Đại đội T28 với 9 máy bay, riêng không quân Mỹ chi viện từ 50 đến 70 lần chiếc/ngày.
Lực lượng quân tình nguyện Việt Nam tham gia chiến dịch phòng ngự Cánh đồng Chum - Xiêng Khoảng có Trung đoàn 148, Trung đoàn 174 thuộc Sư đoàn bộ binh 316, Trung đoàn 866 tình nguyện độc lập, Trung đoàn 335 độc lập thuộc Quân khu Tây Bắc; hai Tiểu đoàn Đặc công; Tiểu đoàn Pháo binh; Tiểu đoàn Tăng - Thiết giáp; hai Tiểu đoàn Cao xạ 37 mm; hai Tiểu đoàn Súng máy cao xạ 12,7 mm; hai Tiểu đoàn Công binh với 4 máy húc.
Tới tháng 10 năm 1972, Bộ Tổng tư lệnh tăng cường Trung đoàn 88 thuộc Sư đoàn Bộ binh 308C. Lực lượng Quân đội giải phóng nhân dân Lào có 5 Tiểu đoàn bộ binh, Tiểu đoàn Pháo binh; một Đại đội Xe tăng; một Đại đội Pháo nữ mang vác; hai Đại đội Pháo cao xạ; một Đại đội Công binh, lực lượng trung lập yêu nước có 3 Tiểu đoàn.
Thực hiện quyết tâm chiến lược của Bộ Chính trị Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam và Bộ Chính trị Trung ương Đảng Nhân dân Cách mạng Lào, tháng 2 năm 1972, Hội nghị Quân ủy Trung ương đã xác định: Phải giành thắng lợi to lớn, tạo nên so sánh lực lượng và cục diện mới, có lợi cho ta, buộc địch phải chấm dứt chiến tranh năm 1972 theo điều kiện của ta, đồng thời có sự chuẩn bị mọi mặt để tiếp tục đánh mạnh hơn nữa vào mùa khô 1972 - 1973 nếu địch còn ngoan cố kéo dài chiến tranh.
Thường vụ Quân ủy Trung ương và Bộ Tổng tư lệnh quyết định thành lập Bộ tư lệnh chiến dịch do Đại tá Vũ Lập làm Tư lệnh, Đại tá Lê Linh làm Chính ủy, Thượng tá Ngô Thế Trung - Sư trưởng Sư đoàn 316 làm Tư lệnh mặt trận tiền phương. Phía bạn Lào, đồng chí Khẻm Phon, Tư lệnh quân khu Cánh đồng Chum - Xiêng Khoảng làm Phó Tư lệnh chiến dịch. Sở chỉ huy chiến dịch đặt tại Phu Nhu.
Nhiệm vụ xây dựng công trình chiến đấu cho chiến dịch phòng ngự này hết sức quan trọng. Căn cứ vào chỉ thị cấp trên giao, Khoa Công trình Quân sự thuộc Trường Đại học Kỹ thuật Quân sự đã cử một đoàn do Thượng tá Nguyễn Đình Đức - Phó chủ nhiệm Khoa Công trình Quân sự phụ trách, cùng Trung tá Nguyễn Thuận - Trưởng bộ môn Công sự và 6 học viên lớp Công sự khoá 2 sang làm nhiệm vụ thiết kế, hướng dẫn kỹ thuật xây dựng hệ thống công trình phòng ngự.
Hai tiểu đoàn Công binh tổ chức xây dựng hệ thống công sự trận địa phòng ngự cho Sở chỉ huy các cấp, các trận địa hỏa lực pháo binh, phòng Không, tham gia xây các điểm tựa chiến đấu cho bộ binh. Hệ thống Công sự trân địa được xây dựng đồng bộ, vững chắc đã góp phần quan trọng vào thắng lợi của Chiến dịch phòng ngự Cánh đồng Chum.
Chiến dịch phòng ngự Cánh đồng Chum - Xiêng khoảng diễn ra trong 6 tháng đã đánh bại hoàn toàn cuộc tiến công của địch, giữ vững vùng giải phóng, bảo về vững chắc Căn cứ địa cách mạng Sầm Nưa.
Đến thăm Tượng đài chiến thắng của Liên quân Lào - Việt mới được xây dựng, Đoàn dâng hương, viếng các anh hùng liệt sĩ quân tình nguyên Việt Nam và quân đội Pa thét Lào đã anh dũng hy sinh vì sự nghiệp đấu tranh giải phóng đất nước của hai dân tộc Việt Nam và Lào. Tới thăm Cánh đồng Chum, mỗi thành viên trong đoàn thật xúc động bày tỏ sự tri ân sâu sắc 17.000 quân tình nguyện Việt Nam đã hi sinh tạo nên tượng đài chiến thắng ở nơi đây.
Giúp bạn trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
Đến thăm Cánh Đồng Chum, đoàn cùng ôn lại nhiệm vụ giúp bạn trong giai đoạn xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Thực hiện Hiệp ước được ký, trên tinh thần bản Tuyên bố chung Việt Nam - Lào ngày 11/2/1976 và nhằm mục đích tăng cường tình đoàn kết, sự hợp tác lâu dài và giúp đỡ lẫn nhau trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước, vì độc lập và phồn vinh của mỗi nước, góp phần gìn giữ và củng cố hòa bình ở Ðông - Nam Á và thế giới.
Thực hiện sự thoả thuận giữa hai nước, theo chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ, theo quyết định của Bộ Tổng tham mưu năm 1980, Bộ Tư lệnh Công binh đã đưa các lực lượng sang giúp bạn về qui hoạch, khảo sát thiết kế, xây dựng công trình phòng thủ bảo vệ Tổ quốc trong mọi tình huống.
Với đội ngũ cán bộ kỹ sư công trình cùng lực lượng xây dựng Đoàn 530 tương đương cấp sư đoàn và trang bị kỹ thuật, vật liệu xây dựng đưa từ Việt Nam sang, sau 5 năm từ 1981 đến 1986, hệ thống công trình đã hoàn thành, bàn giao cho Bạn, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ an toàn cho Trung ương Bạn, sẵn sàng chiến đấu khi có tình huống xảy ra.
Bộ Tư lệnh Công binh đưa lực lượng sang giúp Bạn cải tạo, nâng cấp sân bay Bản Ang - Cánh đồng chum, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ phát triển Kinh tế và bảo đảm yêu cầu về Quốc phòng.
Chuyến thăm Sầm Nưa, Cánh đồng Chum đã để lại rất nhiều kỷ niệm thật ấn tượng cho mọi thành viên trong Đoàn. Chúng tôi càng tự hào về truyền thống "Mở đường thắng lợi" của Bộ đội Công binh Việt Nam Anh hùng mà Bác Hồ đã tặng.
Thăm và tặng quà các đơn vị, trường học
Kế hoạch thăm các đơn vị và trường học thuộc tỉnh Hủa Phăn đã được thống nhất thông qua Đại sứ quán Lào tại Hà Nội. Đoàn đến thăm Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Hủa Phăn, huyện đội Sầm Nưa, Đại đội 18 bảo vệ căn cứ Pha Thí và Trường phổ thông dân tộc nội trú của tỉnh Hủa Phăn đặt tai huyện Viêng Xay.
Mỗi nơi đoàn đều tặng ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chủ tịch Xu Pha Nu Vông bắt tay nhau, bóng và lưới bóng chuyền, vợt và bóng bàn, một số bánh kẹo. Riêng Trường phổ thông dân tộc nội trú đoàn tặng một bộ máy vi tính để các thầy cô giáo làm việc, vở giấy bút cho học sinh học tập.
Qua trao đổi được biết trường được cấp kinh phí nhưng chưa đủ, thầy cô và học sinh lao động trồng trọt chăn nuôi tự túc một phần lương thực thực phẩm để bảo đảm đời sống. Đất đai rộng rãi, học sinh hăng say lao động nên đời sống cũng được bảo đảm.
Các nơi đoàn đến, đơn vị, nhà trường đều tổ chức đón tiếp rất trọng thị, hai bên trao đổi thân tình, giao lưu văn nghệ tiếng Lào, tiếng Việt xen kẽ với tình hữu nghị thật sâu sắc, để lại trong lòng mỗi người trong đoàn Việt Nam cũng như phía bạn Lào những kỷ niệm, ấn tượng thật tốt đẹp về tình hữu nghị giữa quân đội và nhân dân hai nước thật sâu sắc, thuỷ chung son sắt.
Lên thăm Pa Thí
Trong hành trình thăm chiến trường xưa, thăm nước Lào, chúng tôi lên thăm đỉnh núi Pa Thí, một chuyến đi đặc biệt có một không hai. Pa Thí, một địa danh, một đỉnh núi cao trên đất Lào, một căn cứ quân sự của Mỹ trong cuộc chiến tranh xâm lược Đông Dương. Địa danh này ghi dấu các trận đánh Hiệp đồng Quân Binh chủng của Liên quân Việt - Lào đã lập nên chiến thắng lớn. Tôi đã nghe đến Pa Thí từ lâu khi còn ở nhà trường trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, mong được đến tham quan nơi đây.
Ảnh minh họa
Căn cứ Pa Thí
Ngày 5 tháng 8 năm 1964, Tổng thống Mỹ Johnson ra lệnh mở cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân và hải quân đối với miền Bắc Việt Nam. Để cung cấp tín hiệu cho các cuộc không kích, không quân Mỹ thiết lập các hệ thống radar kiểm soát không lưu chiến thuật ở miền Nam Việt Nam, gồm Cần Thơ và núi Khỉ ở Đà Nẵng. Khi quy mô cuộc chiến phát triển, hệ thống kiểm soát không lưu chiến thuật tối tân được áp dụng, mệnh danh là radar MSQ-77, hệ thống mới cung cấp độ chính xác hơn cho những cuộc không kích đêm và thời tiết xấu.
Giữa tháng tư năm 1966 và tháng tư năm 1967, không quân Mỹ xây dựng 6 hệ thống radar mới: 4 hệ thống trải dài khắp miền Nam Việt Nam (Biên Hòa, Đà Lạt, Pleiku và Đông Hà), 2 hệ thống nữa ở Nakhon Phanom và căn cứ không quân Udorn, Thái Lan. Tầm hoạt động của radar là 100 dặm (1 dặm là 1609 mét). Mạng lưới radar này cung cấp hướng dẫn không lưu toàn bộ miền Nam Việt Nam, một phần lớn Lào và miền Trung Việt Nam.
Để radar vươn xa hơn về hướng Bắc, không quân Mỹ tìm những địa điểm thích hợp ở Bắc Lào để đặt thêm một MSQ-77, giúp máy bay Mỹ có thể tấn công tới Hà Nội, ngày, đêm dưới bất kỳ điều kiện thời tiết nào. Mỹ quyết định đặt một trạm radar trên đỉnh Phu Pa Thí, một trong những ngọn núi cao nhất tỉnh Hủa Phăn. Với triền dốc thẳng đứng và một chóp nhọn hoắt, đỉnh núi rất khó tấn công và nó ở trong vùng của người H’mông do Vàng Pao quản lý có các căn cứ lân cận.
Trực thăng chuyển 150 tấn thiết bị từ Udorn đến đỉnh Pa Thí. Giàn radar mới khá hiện đại TACAN được lắp đặt. Giữa năm 1967, không quân Mỹ nâng cấp TACAN trên đỉnh Pa Thí thêm một hệ thống TSQ-81 để đạt được độ chính xác hơn nữa, nhằm dẫn đường cho máy bay đặc biệt là B52 đánh phá Hà Nội.
Pa Thí trên bản đồ hành quân của CIA có tên là Lima site 85. Không quân coi nó là một trung tâm không tiêu AN-MSQ-77. Với H’mông, nó được gọi là Núi Đá, 1 ngọn núi mọc lên giống như một lính gác khổng lồ trên miền đất phì nhiêu trồng trọt thuốc phiện ở Lào. Dân Hmong sống rải rác các đồi núi, cung cấp tin tình báo và mạng lưới phòng thủ đài radar cho Vàng Pao khỏi các cuộc đột kích dự kiến. Vàng Pao tin tưởng lực lượng của hắn có thể chống chọi được một cuộc hiệp đồng tấn công của đối phương .
Để đánh bại cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc của không quân Mỹ, đặc biệt bảo vệ Thủ đô Hà Nội, ta quyết tâm tiêu diệt cứ điểm Pa Thí. Địa hình Pa Thí quá hiểm trở, núi cao 1786 mét, vách đứng không có đường lên. Xung quanh có 2500 quân lính Vàng Pao bảo vệ. Căn cứ này chỉ cách biên giới miền Bắc Việt Nam khoảng hơn 30 ki lô mét.
Trên đỉnh núi Pa Thí, Mỹ tổ chức một căn cứ có ba điểm A, B, C liên hoàn. Có đài ra đa kiểm soát không lưu. Có các trận địa pháo mặt đất 155 mm, pháo phòng không, lực lượng bộ binh bảo vệ, một bãi đỗ trực thăng, một sân bay đường băng ngắn cho máy bay vận tải tiếp tế.
Quyết tâm tiêu diệt căn cứ Pa Thí đã được Bộ Tổng Tư lệnh hai bên Việt - Lào thống nhất. Các trận đánh hiệp đồng Quân Binh chủng được triển khai.
Để tiêu diệt căn cứ này, ngày 12 tháng 1 năm 1968, Không quân Việt Nam dùng 4 máy bay AN 2 tiến công, lợi dụng địa hình, địa vật bay thấp, đến gần cứ điểm nâng độ cao, ném bom vào mục tiêu thành công. Nhưng chỉ 2 chiếc máy bay ném bom rồi quay về, nên căn cứ này chỉ bị thiệt hại. Còn 2 chiếc mất tích, mãi sau này mới tìm thấy, do đâm vào sườn núi. Sau cuộc tiến công này, địch đã bố trí thêm hệ thống phòng không bảo vệ.
Trận đánh dứt điểm căn cứ này diễn ra ngày 12/3/1968 của liên quân Việt - Lào, mà nòng cốt là lực lượng của Trung đoàn 766, bao vây tiêu diệt quân Vàng Pao bảo vệ xung quanh cứ điểm ở chân núi.
Do núi cao, vách đứng, cơ động lên vô cùng khó khăn, không thể đưa bộ binh lên được. Phương án dùng Bộ đội Đặc công được triển khai.
Đêm ngày 10, sáng 11 tháng 3 năm 1968, phân đội Đặc công 18 người đã leo lên đỉnh núi, tiến công cứ điểm này, bắn rơi 1 máy bay trực thăng, phá huỷ các trang thiết bị. Lực lượng Bộ binh phối hợp tiến công, tiêu diệt hoàn toàn quân địch tại căn cứ Pa Thí. Pa Thí được giải phóng, đây là chiến thắng hết sức quan trọng của Liên quân Việt - Lào.
Tuy vậy, chúng ta cũng bị tổn thất lớn. Hai máy bay AN - 2 không trở về. Lực lượng bộ binh hi sinh nhiều do thiếu nước uống và thiếu chăn đắp vì mùa đông quá lạnh, nên một số trường hợp thương bệnh binh không vượt qua được cái khát và cái rét. Quân địch phòng ngự trên địa hình phức tạp, máy bay Mỹ ném bom gây nhiều thiệt hại cho quân ta.
Trong hồi tưởng của CCB Mỹ sống sót có nói, họ ý thức được thất bại, đã tính tới phương án chuyển quân và phá thiết bị vào sáng hôm sau. Nhưng họ đã không thể làm được điều đó vì cuộc tấn công cuối cùng của ta đã diễn ra ngay trong đêm.
Ngày 13 tháng 3 năm 2018, Bộ Quốc phòng Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào và tỉnh Hủa Phăn đã tổ chức Hội thảo về chiến thắng Pa Thí tại Sầm Nưa. Các cơ quan Trung ương, địa phương có liên quan của hai nước tham dự, đặc biệt, có năm cựu chiến binh Việt Nam trực tiếp chiến đấu, những nhân chứng trong chiến dịch. Cuộc hội thảo thành công tốt đẹp, khẳng định chiến thắng Pa Thí mãi mãi ghi vào lịch sử hào hùng của Liên minh chiến đấu Việt - Lào. Chiến thắng Pa Thí có ý nghĩa rất quan trọng trong việc bảo vệ miền Bắc Việt Nam trước các cuộc tập kích của không quân Mỹ.
Năm 1976, tôi vào học lớp CS11 - Khoa Công trình Quân sự, Học viện Kỹ thuật quân sự. Năm học thứ 4 được đi theo Phó chủ nhiệm Khoa Công trình Quân sự - Nguyễn Thuận đang làm luận án nghiên cứu sinh Phó tiến sĩ về đề tài Qui hoạch công trình đối phó với máy bay B52... Tác giả đã nghiên cứu các trận ném bom của máy bay B52 trong 12 ngày đêm tập kích vào Hà Nội tháng 12 năm 1972 ngay trên thực địa.
Một kết luận quan trọng rút ra là: máy bay B52 của Mỹ bay từ Thái Lan sang, do căn cứ Pa Thí bị tiêu diệt, không có ra đa dẫn đường nên chúng phải lấy mục tiêu núi Tam Đảo là điểm chuẩn, bay đến Tam Đảo, ngoặt xuống Hà Nội, thả bom rồi bay về Thái Lan. Bộ đội Phòng không - Không quân của ta cũng dự đoán được đường bay của B52 để chủ động đánh địch. Tất cả các vệt bom B52 đánh xuống Hà Nội đều có hướng thẳng với núi Tam Đảo, dự đoán của bộ đội Phòng không - Không quân cũng như vậy. Điều đó làm cho tôi có mong muốn được lên thăm Pa Thí một lần.
Trèo lên Pa Thí
Ngày 21 tháng 10 năm 2018, chúng tôi lên thăm Pa Thí. Do địa hình khó khăn nên chỉ 5 người đi được trên tổng số 58 người, gồm: Thiếu tướng Hoàng Kiền - Trưởng đoàn, 68 tuổi; Đại tá Nguyễn Đắc Thể - Phó đoàn, 86 tuổi; Đồng chí Bun Lửa - Bí thư thứ hai Đại sứ quán Lào tại Việt Nam, 55 tuổi; Nhà giáo Ngô Thị Khiếu - Thành viên, 64 tuổi; Ngọc Hiếu phóng viên Đài truyền hình Việt Nam, 30 tuổi.
Về phía Tỉnh đội Hủa Phăn - Lào gồm: Đồng chí Trung tá Phó chính uỷ - BCHQS tỉnh; Đồng chí Trung tá - Trưởng ban đối ngoại; Đồng chí Trung tá - Phó chánh văn phòng; Ngọc Hải - Trung tá - Đội trưởng của Công ty Hợp tác kinh tế 705/QK2 đóng ở Sầm Nưa đi cùng với bạn.
Hai xe ô tô hai cầu khởi hành từ Sầm Nưa lúc 7 giờ, 10 giờ đến Đại đội bộ binh 18 đóng ở chân núi. Đồng chí Đại đội trưởng với 3 chiến sĩ mang theo súng AK đi bảo vệ đoàn. Đi bộ khá xa và cao, leo đến chân núi Pa Thí tạm nghỉ. Chúng tôi trèo lên 1.100 bậc thang sắt đến điểm A của Pa Thí. Cũng may có thang sắt Bộ Quốc phòng Lào làm nhân dịp kỉ niệm 50 năm chiến thắng Pha Thí vào 10/3/2018, chúng tôi mới leo lên được đỉnh núi cao, vách đứng này. Tiểu đội bộ binh chốt trên đỉnh núi ra đón đoàn. Qua giới thiệu, anh em nói rằng:
"Thiếu tướng Hoàng Kiền là vị tướng đầu tiên của Việt Nam và của thế giới lên đây ( trừ nước Lào). Đại tá Nguyễn Đắc Thể 86 tuổi, là người cao tuổi nhất thế giới lên đến đây. Nhà giáo Ngô Thị Khiếu là Cô giáo đầu tiên trên thế giới lên đây".
Nghe anh em nói như thế, chúng tôi rất vui và tự hào, mặc dù áo khoác ngoài đã đẫm mồ hôi trong khi trời rất lạnh, gió rít vù vù.
Chương trình tìm hiểu tham quan bắt đầu. Chúng tôi đi hết khu vực đỉnh A và đỉnh B, không đến được đỉnh C do hết thời gian và hiểm trở quá. Những dấu tích còn lại là sân bay đường băng ngắn, bãi đỗ trực thăng, khung xác ra đa, xác khẩu pháo 155 mm, xác các máy phát điện, máy nâng hàng, xác máy bay trực thăng bị bắn rơi... Các hiện vật chỉ còn lại một số bộ phận nặng thôi, phần lớn dân đã thu hết sắt thép bán phế liệu.
Đồng chí Bun Lửa chỉ đi gần đến đỉnh A là đuối sức, phải dừng lại, nhà giáo Ngô Thị Khiếu cấp cho lương khô ăn trưa. Chúng tôi quay phim, chụp ảnh kỷ niệm. Lên đình núi cao 1786 mét, lạnh lắm, gió hút vèo vèo. Vào thăm Tiểu đội chốt bảo vệ cứ điểm Pa Thí, anh em phải đốt củi sưởi, thế mà áo véc của tôi ướt đẫm mồ hôi phải cởi ra vắt vai. Các chiến sĩ Lào mời đoàn khách Việt Nam, đặc sản có rượu sâm Pa thí, chạm ly Xăm ma khi - Vui đoàn kết, làm ba ly liền để lấy sức xuống núi.
Đoàn xuống núi, về lại Đại đội 18, thăm tặng quà đơn vị. Thiếu tướng Hoàng Kiền - Cựu chiến binh Việt Nam trao đổi với các đồng chí bên bạn ba vấn đề:
- Cần giữ lại những hiện vật chiến tranh, làm hàng rào bảo vệ, xây các bia di tích, giới thiệu về thiết bị để sau này phát triển du lịch về di tích Lịch sử quân sự, giáo dục truyền thống chống ngoại xâm và chiến thắng Pa Thí cho các thế hệ mai sau.
- Cần xây bể chứa nước mưa khoảng 50 m3, mùa mưa dùng bạt hứng nước mưa mà dùng, ở đây mùa khô không có nước. Trong trận đánh Pa Thí năm xưa, bộ đội ta đã hi sinh nhiều một phần do không có nước uống. Năm 1969, khi là thầy giáo cấp hai ở quê, tôi đã đọc một bài trên báo Nhân dân nói là: do thiếu nước, bộ đội ta đã phải uống nước tiểu của nhau, rồi vắt phân trâu phân bò lấy nước uống. Không có nước uống hai ngày là chết.
- Tăng gia sản xuất: Mùa mưa trồng rau đại trà, mùa khô đào hốc cạnh bể tắm, xây hố thu nước tắm giặt. Làm giàn trồng bầu bí mướp, chỉ cần tưới gốc, thu lấy nước tắm giặt mà tưới. Tôi đã chỉ đạo Công binh Việt Nam làm ở biên giới, hải đảo, trong bán đảo Cam Ranh nhiều rồi.
Đại đội 18 tặng Thiếu tướng Hoàng Kiền bình rượu Sâm Pa Thí 10 lít rất quí. Đồng chí Thiếu tá - Đại đội trưởng - sắp tròn 60 tuổi sẽ nghỉ hưu phát biểu: Bình rượu sâm trên đỉnh núi Pa Thí cao gần một nghìn tám trăm mét, sâm rất tốt, Đại đội 18 bảo vệ căn cứ Pa Thí kính tặng Thiếu tướng Hoàng Kiền - Nguyên Tư lệnh Công binh Quân đội nhân dân Việt Nam, sỹ quan cấp tướng nước ngoài đầu tiên lên đỉnh Pa Thí, đồng chí uống giữ sức khoẻ để có dịp đến thăm căn cứ Pa Thí lần thứ hai.
Tôi thay mặt đoàn phát biểu, bày tỏ lòng xúc động trước sự đón tiếp chân thành, nhiệt tình của Đại đội 18 thuộc tỉnh đội Hủa Phăn bảo vệ căn cứ Pa Thí. Đại tá Nguyễn Đắc Thể dịch đầy đủ. Anh em nghe vỗ tay nhiệt liệt. Bình rượu sâm Pa Thí đưa về gia đình trưng bày, giữ lâu dài để nhớ mãi chuyến đi thăm Pa Thí, một kỷ niệm rất sâu sắc trong đời.
Đến gần 16 giờ đoàn chúng tôi ăn trưa với cán bộ Đại đội 18. Hai bên giao lưu chúc nhau thật thắm tình đoàn kết hữu nghị Việt Lào. Đang ăn, thấy lạnh ở cổ chân, vạch ra xem, giời ơi, con vắt chui qua tất vào cắn no máu, to như ngón tay, rơi xuống nền nhà, máu chảy chan ra, lau chùi mãi mới cầm được.
Chuyến đi bộ leo lên đỉnh núi Pa Thí thật là ý nghĩa, một kỷ niệm sâu sắc trong đời. Chiến thắng Pa Thí của liên quân Việt - Lào có ý nghĩa rất quan trọng trong việc đánh bại cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân của đế quốc Mỹ ra miền Bắc Việt Nam.
Lên thăm Pa Thí đỉnh cao
Gió lạnh hun hút, thân trào nước ra
Việt Nam có đám người già
Một cụ cùng hai ông bà lên đây
Nhớ thời chống Mỹ chung tay
Chiến thắng Pa Thí hôm nay tỏ tường
Dẫu cho khó nhọc dặm trường
Quyết tâm leo núi kiên cường vượt qua
Thời gian nay đã lùi xa
Trận đánh Pa Thí mãi là Vinh quang
Lịch sử đã bước sang trang
Việt - Lào Đoàn kết vững vàng dựng xây.
Đón đọc >> Bài 8: Chuyến đi đặc biệt
Bình luận
